Türkiye ekonomisinde cari işlemler açığı ve iktisadi büyüme ilişkisinin analizi

ÖZET Türkiye ekonomisi daha hızlı kalkınabilmek ve de iç ve dış finansman ihtiyacını daha rahat karşılayabilmek için başlattığı 1980’lerdeki ticari serbestleşme ve 1990’lardaki finansal serbestleşme politikaları, Türkiye ekonomisinin sahip olduğu yapının değişmesinde, gelişmesinde ve yeni sorunlarla karşılaşmasında kilit rollere sahip olmuşlardır. Bu değişimin yol açtığı en önemli sorunlardan birisi de kronik hale gelen yurt içi tasarruf açığının, cari işlemler dengesindeki açık olarak ortaya çıkmasıdır. Bu bağlamda, Türkiye ekonomisinde istikrarlı büyümeye etki eden en önemli faktörlerin başında cari açığin sürdürülebilirliği gelmektedir. Bu çerçevede, bu tezin temel amacı Türkiye ekonomisinde cari işlemler dengesi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin ekonometrik tekniklerle analiz edilmesi, analiz sonuçlarına bağlı olarak da sürdürülebilir ekonomik büyüme ve cari açık için uygun ekonomi politikaların tasarlanmasına yardımcı olmaktır. Ekonometrik analiz sonuçlarına göre uzun dönemde, cari işlemler dengesi ve ekonomik büyüme kointegredir. Kointegrasyon denklemi sonuçlarına göre, cari işlemler dengesi değişkeni GSYİH’yı ters yönde etkilemektedir. Diğer bir ifadeyle, Türkiye ekonomisinde, uzun dönemde, cari işlemler dengesi fazlası azaldıkça (açığı arttıkça), ekonomik büyüme artış göstermektedir.Granger nedensellik sonuçlara göre, ekonomik büyüme kısa dönemde cari işlemler dengesi dinamiklerinden etkilenmezken, uzun dönemde etkilenmektedir. Cari işlemler dengesi ve GSYİH arasındaki etki-tepki ilişkilerinin VAR modeline göre analiz döneminde, ekonomik ve siyasi istikrarın güçlü olması sebebiyle değişkenler arasında şoklar ve etkileri sınırlı düzeyde gerçekleşmiştir. Cari işlemler dengesi ve GSYİH arasında, VAR modeline göre analiz dönemi için, GSYİH ve cari işlemler dengesi değişkenleri birbirlerinin volatilitelerini çok önemli düzeyde etkilememektedir.Sonuç olarak, Türkiye ekonomisi için cari işlemler dengesi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin daha sağlıklı ve birbirlerini olumlu besleyecek şekilde gerçekleşebilmesi için kısa dönemde cari işlemler dengesi açığının sürdürülebilirliği üzerine, uzun dönemde ise cari işlemler dengesinin sürdürülebilirliği üzerine ekonomi politikaları tasarlanıp uygulanmalıdır. Türkiye ekonomisi, sahip olduğu ekonomik ve politik potansiyeli küresel rekabet koşullarına göre daha etkin iyi yönetebildikçe, başta ekonomik büyümenin ve kalkınmanın finansmanı olmak üzere tüm yapısal ve kurumsal sorunlarını çözerek, sürdürülebilir ekonomik büyümeye, yüksek bir kalkınma düzeyine ve toplumsal refaha ulaşabilecektir.ABSTRACT The trade liberalization in 1980s and financial liberalization in 1990s in Turkish economy, in order to achieve faster economic development and to overcome domestic saving gap and external financing dependency, had important effects on the transformation of the economic structure of the Turkish economy. One of the most important problem resulted from this transformation is chronic current account deficit as a consequence of domestic saving gap. In this context, one of the most important factor affecting sustainable economic growth in Turkish economy is sustainability of current account deficit. Within this framework, main aim of this thesis is to investigate the relationship between current account balance and economic growth in Turkish economy by econometric techniques and to assist designing appropriate economic policies to achieve the sustainability of current account deficit and economic growth.According to the econometric results, current account balance and economic growth are cointegrated in the long run. Cointegration equation point outs that current account balance affect economic growth negatively in the long run. In other words, in the long run in Turkish economy, as decreasing current account surplus ( or increasing current account deficit), economic growth rises. According to the Granger causality results, economic growth is not affected in the short by current account balance, but is affected in the long run. According to the impulse-response functions results from the VAR analysis is that the impulse-responses levels between the variables are low level thanks to the strong economic and political stability of Turkish economy in the given period. These results are also valid for the variance decompositions results between the variables.As a result, appropriate economic policies should be designed and implemented by considering sustainability of the current account deficit in the short run, but considering sustainability of the current account balance in the long run in order to affect current account balance and economic growth each other interactively and positively in Turkish economy. As Turkish economy manage efficiently her economic and political potential, then she can achieve sustainable economic growth and development and social welfare by eliminating all structural and institutional problems, particularly the most important problem which is financing of economic growth and development