Ebû Ca’fer et-Tûsî’nin et-Tibyân fî Tefsiri’l-Kur’ân ve Feyz-i Kâşânî’nin Tefsiru’s-Sâfî adlı tefsirleri bağlamında İmâmiyye-İsnaaşeriyye akaidinin Kur’an tefsirindeki yansımaları

Tefsir, İslam’ın ilk neslinin Kur’ân’ı anlama ve yorumlama pratiğini rivâyet formu içerisinde ortaya koyup kendinden sonraki nesle aktaran bir disiplindir. Sonraki nesiller, içinde bulundukları koşullar içerisinde oluşturdukları inanç perspektiflerini tahkim edecek olan ayetleri ön plana çıkarıp paradigmalarını zayıflatacak diğer ayetleri ya görmezden gelmiş ya da bunları da bir şekilde kendi mezhebî sistemleri içerisinde İslâmî çerçeveden çıkmadıklarını düşündükleri te’vil mekanizmasıyla yorumlamışlardır. Bu mezheplerden biri de İmâmiyye’dir. İmâmiyye tefsir geleneğinde te’vil mekanizmasından yararlanan iki büyük ekol Ahbâriyye ve Usûliyye kendi mezheplerinin temel doktirinlerini savunmak ve bunların İslâm dairesi dışında sayılamayacağını göstermek için birbirinden farklı yollar geliştirmişlerdir. Bir taraftan Ahbâriyye tefsir ameliyesinin sahih ve meşru olabilmesi için masum imâmların ahbârının vazgeçilmez olduğunda ve ayrıca bu kaynağın yegane olması gerektiğinde ısrar ederken; diğer taraftan Usûliyye de Kur’ân ayetlerinin tefsir edilebilmesi için imâmlardan nakledilen rivâyetlerin tek kaynak olmadığını, bunun yanında re’yin de tefsir için çok önemli ve hatta hiyerarşik olarak birinci merci olduğunu iddia etmiştir. Bu çalışmanın hedefi söz konusu metodik tartışmanın bir tasvirini ortaya çıkarmaktır. Burada İmâmiyye’nin bu iki ekolünün tefsirin ne şekilde olması gerektiği ile ilgili tartışmaları ortaya konacaktır. Bu metodik tartışmayı tasvir ederken her iki gelenek içerisinde otoritelerini kabul ettirmiş olan Usûliyye’den Ebû Ca’fer et-Tûsî’nin (ö. 460/1067) et-Tibyân fî Tefsîri’l-Kur’ân ve Ahbâriyye’den Feyz-i Kâşânî’nin Tefsîru’s-Sâfî adlı eserleri incelenecektir.--------------------Exegesis (tafsir) is a discipline which reveals the practice of understanding and interpreting the Qur’an of the first generation of Islam in the form of traditions and passes it down to the next generation. Subsequent generations took some verses that highlighted the their belief perspectives they formed in their circumstances to forefront and either ignored the other verses that would weaken their paradigms or interpreted them with the mechanism of ta’wil (interpretation), which they thought that did not leave the Islamic framework within their own secterian systems. One of theses sects is the Imamiyya Shi’ism. The great two schools, Akhbariyya and Usuliyya, which benefited from mechanism of ta’wil (interpretation) in the tradition of Imamiyya exegesis, have developed different ways to defend the basic doctrines of their sects and to show that their credits can not be counted outside of the Islam. On the one hand, while the Akhbariyya insisted that the traditions (akhbar) of innocent imams are indispensable for the explication to be correct and legitimate, and also that this source should be uniqe; on the other hand, Usuliyya claimed that traditions (akhbar) reported from imams were not only source for the explication of the verses of Qur’an, and that the ra’y (individual opinion) was also very important and even the first authority for interpretation.The aim of this study is to provide a description of this methodical debate. Here, the discussions of the two schools of Imamiyya about how the explication (tafsir) should be will be put forward. While describing this methodical debate, Abu Ca’far At-Tusi’s Exegesis At-Tibyan Fi Tefsiri’l-Qur’an and Fayz-ı Kashani’s Exegesis Tafsir As-Safi will be examined in the context of the credo of the Imamiyya