Zihinsel engelli çocukların okul-içi olumsuz sosyal davranışlarını azaltmaya yönelik sosyal beceri eğitimi programı

ÖZETBu çalışmada, 12- 16 yaşları arasındaki eğitilebilir düzeyde zihinsel engelli öğrencilere yönelik, araştırmacı tarafından geliştirilen "Sosyal Beceri Eğitimi" verecek bir program hazırlanmış ve bu programın etkililiği sınanmıştır. Kazandırılan sosyal becerilerle, öğrencilerin olumsuz sosyal davranışlarının azaltılması ve sosyal yeterlilik düzeylerinin iyileştirilmesi amaçlanmıştır.Hazırlanan "Sosyal Beceri Eğitimi" programının, bu yaş grubundaki eğitilebilir düzeydeki zihinsel engelli ergenlere uygun olup olmadığını belirleyebilmek amacıyla yapılan bu araştırma, deneme modelli ve betimsel bir araştırma niteliği taşımaktadır. Araştırmada, tek grupla ön-test ve son-test sonrası ölçüm sonuçları karşılaştırılmıştır. Örnekleme, bu amaçla araştırmacı tarafından oluşturulan "Öğrencinin Kişisel Bilgilerine Yönelik Soru Listesi" ile alınan bilgilerle, öğrencilerin demografik özelliklerine göre yapılmıştır. Yapılan uygulamalar sonucunda araştırmanın örneklem grubunu, İstanbul-Şişli ilçesine bağlı Saadet İlköğretim Okulu ve Mesleki Eğitim Merkezi'nde öğrenim görmekte olan 12- 16 yaşları arasındaki "eğitilebilir düzeyde" zihinsel gerilik gösteren onbeş öğrenci oluşturmuştur.Verilen sosyal beceri eğitiminin etkililiğinin belirlenmesinde, örneklem grubundaki öğrencilerin sınıf öğretmenleri tarafından değerlendirildikleri "Okul Sosyal Davranış Ölçekleri" kullanılmıştır. Bu ölçek, Amerika Birleşik Devletleri'nde K- 12 eğitim düzeyinde (okulöncesi dönemden lise son sınıfa kadar), okullarda sınıf öğretmeni veya diğer öğretmenler tarafından öğrencilerin teker teker değerlendirilebilecekleri bir ölçek olarak Kenneth W. Merrell (1993) tarafından geliştirilmiştir. Müge YUKAY (2003) tarafından önce dilimize çevrilmiş, daha sonra dilsel eşdeğerliği, madde analizleri ve güvenirlik çalışmaları yapılarak Türkçe'ye adaptasyon çalışması yapılmıştır. iUygulamaya başlamadan önce, sınıf öğretmenleri araştırmaya katılacak öğrencilerin kişisel bilgilerine yönelik demografik bilgilerini içeren Soru Listesi ve Okul Sosyal Davranış Ölçekleri'ni doldurmuşlardır. Örneklem grubundaki 12- 16 yaş arasındaki zihinsel engelli öğrencilere; kendi sınıflarında, bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı ve doğrudan öğretim yöntemlerini içeren çeşitli tekniklerin kullanıldığı, haftada iki ders saati olmak üzere onbir oturum süren sosyal beceri eğitimi programı uygulanmıştır.Uygulama ve verilerin toplanması aşamasından sonra, elde edilen veriler Wilcoxon Eşleştirilmiş Çiftler İşaretlenmiş Sıra Sayıları testi uygulanarak istatistiksel çözümlemeler yapılmış, belirtilen amaçlara ilişkin sontest lehine çıkan sonuçlar yorumlanmıştır. Yapılan tüm bu değerlendirmeler sonucunda, araştırmacı tarafından hazırlanan ve uygulanan sosyal beceri eğitiminin, 12-16 yaş grubundaki eğitilebilir düzeydeki zihinsel engelli öğrencilerin sosyal davranışlarında istendik değişiklikler meydana getirdiği ve bu öğrencilerin olumsuz sosyal davranışlarını azaltarak sosyal yeterlilik düzeylerini iyileştirdiği sonucu ortaya çıkmıştır. iiABSTRACTThe Study prepared a "Social Skill Training" program and examined the effectiveness of the program in the population of 12-16 years old educable mentally handicapped students.The study aimed to reduce negative social behaviors of the students and to improve social competence of the students. The study used an experimental and descriptive research model to aim to determine whether the "Social Skill Training" program was appropriate in the educable mentally handicapped students of this age group. In this research, pre-test and post- test measurement results were compared in one group. The sample group was determined according to "The Question List of the Student Personal Information" that was prepared by the examiner and the demographic characteristics of the students. At the end of this procedure, 15 students from 12-16 years old educable mentally handicapped students studied in "Şişli Saadet İlköğretim Okulu ve Mesleki Eğitim Merkezi" participated in the study. In the determination of the effectiveness of the social skill training program, the study used "School Social Behavior Scale" evaluating by the teachers of the students. This scale developing by Kenneth W.Merrell (1993) was used in the United States at K-12 education level by class teachers and other teachers. Mine YUKAY (2003) firstly translated this scale in Turkish and made Turkish adaptation studies after making Linguistic equivalence, item analysis and confidentiality. Before the application, the class teachers filled the Question Lists and School Social Behavior Scale including the demographic information of the students. iiiThe Social Skill Training Program including different techniques based on Cognitive- Behavioral approach and direct teaching methods was applied in the sample group including 12-16 years old mentally handicapped students. The program continued 11 sessions by using two lessons time at a week. After application and collection of the data, statistical analyses were made by Wilcoxon paired marked line number test. Relating to determined aims, the results that were found in the side of last test were interpreted. In the results of all evaluations, the social skill training program developing and applying by the researcher revealed requiring differences in the social behaviors of 12-16 years old mentally handicapped students and displayed to improve social competence by reducing negative social behaviors