Yükseköğretimde uluslararasılaşma: Türkiye örneği (1995-2014)

Bu çalışmanın amacı Türkiye‟deki üniversitelerin uluslararasılaşma politika ve stratejilerine ilişkin uygulamaların incelenmesidir. Bu çerçevede, çalışmada nitel verilerin elde edilmesinden sonra, bu verilerin nicel verilerle desteklendiği (NİTEL> nicel), karma yöntem (mixed methods research) kullanılmıştır. Karma yöntem desenlerinden keşfedici sıralı desenin kullanıldığı bu çalışmada, nitel araştırma yöntemi olarak; „fenomenoloji, çoklu örnek olay yöntemi‟ ve „çoklu karşılaştırmalı örnek olay yöntemi‟ kullanılıştır. Böylece çoklu örnek olay karşılaştırma yöntemi ile benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulması amaçlanmıştır. Çoklu karşılaştırmalı örnek olay yöntemi kullanılması aşamasında, Amerikan üniversitelerini gözlemleme deneyimi (Bu çalışma TUBİTAK/2214A tarafından desteklenmiştir) ve çoklu karşılaştırmalı örnek olay yöntemi ile ilgili seminerlere katılma bu araştırmanın alt yapısını güçlendirmiştir. Araştırmanın ikinci aşamasında ise nicel yöntem olarak ‟tarama‟ modeli kullanılmıştır. Bu çalışmanın modeli keşfedici sıralı karma araştırma modeli olduğundan nitel ve nicel bölümler için ayrı ayrı evren ve çalışma grubu belirlenmiştir. Araştırmanın nitel boyutunda yükseköğretimde uluslararasılaşma politikalarını ve stratejilerinin şekillenmesinde Türkiye‟deki yükseköğretim yapılanması göz önüne alınarak „maksimum çeşitlilik örneklemesi‟ kullanılmıştır. Bu bağlamda araştırmanın evrenini makro düzeyde Türkiye‟deki YÖK Başkanları ve Üyeleri oluştururken, çalışma grubunu ise görüşmeyi kabul eden ve ulaşılabilir olan 3 YÖK Başkanları ve Üyeleri (1981-2016 yılları arasında görev yapan ya da yapmış olan) oluşturmuştur. Mikro düzeyde ise araştırmanın nitel boyutundaki hedef evreni, İstanbul ve Ankara illerinde bulunan devlet ve vakıf üniversiteleri iken, çalışma grubunu ise ODTÜ, Koç ve Marmara Üniversitesi‟nin 30 paydaşı (yönetici, öğretim üyesi, öğrenci, uluslararası ofis çalışanları) oluşturmuştur. Araştırmanın nicel boyutundaki hedef evrenini, İstanbul ve Ankara illerinde bulunan ODTÜ, Koç ve Marmara Üniversitesi‟nde görev yapan öğretim üyeleri oluştururken, nicel basamağın örneklem grubunu ise ODTÜ, Koç ve Marmara Üniversitesi‟nde görev yapan 425 öğretim üyesi oluşturmuştur. Bu araştırmada, veri toplama aracı olarak veri çeşitlemesine başvurularak; doküman analizi, yarı-yapılandırılmış görüşme formu, doküman inceleme formu, alan/gözlem formu ve “Uluslararasılaşmaya İlişkin Akademisyen Görüşleri” ölçeği kullanılmıştır. Nitel araştırma aşmasında elde edilen bulgular makro ve mikro analiz olarak iki kategoriye ayrılmıştır ve içerik analizi ile analiz edilmiştir. Çalışmanın ikinci aşaması olan nicel kısımda ise nitel bulguların sonucunda geliştirilen “Uluslararasılaşmaya İlişkin Akademisyen Görüşleri Ölçeği” uygulanmıştır. Geliştirilen ölçeğin geçerlik ve güvenirliklerinin sağlamaları (AFA, DFA, vb.) yapıldıktan sonra ölçek 425 öğretim üyesine uygulanmıştır. Nicel veriler SPSS analiz programında analiz edilmiştir. Nitel yöntem ve nicel yöntem aşamalarından elde edilen verilerin analizi sonucunda şu sonuçlara ulaşılmıştır; Makro düzeyde nitel sonuçlar; katılımcılar ile yapılan görüşmeler uluslararasılaşmaya ilişkin farkındalığın yüksek olduğu, uluslararasılaşmanın gerekçelerini hem akademik, ekonomik hem de politik gerekçe ile ilişkilendirerek çok boyutlu ele aldıkları, yükseköğretimde uluslararasılaşma stratejilerini ve politikalarını daha bilinçli ve sistemli yapılmaya başlandığı, karşılaşılan zorlukların; tanıtım sıkıntısı, kalite, öğretimüyeleri, gelen öğrenci memnuniyeti, Türkiye‟ye öğrenci çekme sıkıntısı, öğrenme heyecanı eksikliği, devlet üniversiteleri, yayın, kütüphane yetersizliği, pazar sıkıntısı, burs sistemi, finansman modeli eksikliği, gelen öğrencilerin sıkıntıları/barınma bunun gibi sıkıntıları, koordinasyon sıkıntısı, coğrafi stratejinin iyi kullanılmaması açısından sıkıntılar yaşandığını ifade etmişlerdir. Mikro düzeyde nitel sonuçlar; paydaşlar ile yapılan görüşmeler ve elde edilen belgeler analizi sonucunda üç üniversitede de uluslararasılaşmaya ilişkin farkındalığın olduğu; akademik gerekçenin ortak nokta olduğu, uluslararasılaşmada destek boyutu açısından bakıldığında, desteğin üç üniversiteye göre farklılaştığı ve çift taraflı, tek taraflı destek olarak ve iç/dış motivasyon olarak ortaya çıktığı görülmüştür. Üç üniversitenin uluslararasılaşmada karşılaştıkları yaygınk zorlukların fon eksikliği, kalite, bürokratik/politik engeller,kültürlerarası öğrenme olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Üç üniversiteye göre zorlukların ise akademik, ekonomik, sosyo-kültürel, politik ve donanım açısından farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Benzer şekilde, üç üniversite uluslararasılaşmanın katkılarının akademik, ekonomik, sosyo-kültürel açıdan farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır.Uluslararasılaşmaya yönelik strateji ve politikaların ise üç üniversiteye göre farklılaştığı ve farklı perspektiflerle program ve kurumsal stratejiyi uyguladıkları sonucuna ulaşılmıştır. Nicel yöntem aşamasında elde edilen verilerin analizi sonucunda, üniversite türü, bilim dalı alanı ve yabancı dil seviyesi ile ilgili boyutlarda anlamlı farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuca göre iyi düzeyde yabancı dil bilen akademisyenler, üniversitelerin uluslararasılaşması hususunda orta düzeyde İngilizce bilen akademisyenlerden motivasyon ve destek alt boyutunda, politika alt boyutunda ve katılım alt boyutunda daha pozitif bir görüşe sahip olduğu görülmüştür. Elde edilensonuçlara göre vakıf üniversitelerinde çalışan akademisyenler, üniversitelerin uluslararasılaşması hususunda devlet üniversitelerinde çalışan akademisyenlerden daha olumlu bir fikre sahiptir denilebilir. Bir diğer sonuca göre akademisyenlerin çalıştığı bilim dalı alanı, politika alt boyutunda sadece Fen Edebiyat Bilimleri alanında çalışan akademisyenler ile İktisadi ve İdari Bilimler farklılık oluşturan bir unsurdur denilebilir. Son olarak, nicel boyutta çıkan sonuçlardan yabancı dil boyutu ile ilgili sonuçların nitel araştırmada yapılan görüşmelerde de paralel sonuçlar olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Sonuç olarak araştırmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda hem politika yapıcılar vehem de üniversite yöneticilerine hem de gelecekte araştırma yapacak olan kişilere için önerilerde bulunulmuştur.--------------------The purpose of this study was to examine the practices of universities in Turkey on internationalization policies and strategies. In this study, after qualitative data were obtained, mixed methods research, which supports quantitative data (Qualitative> quantitative), was used. In this study, where the exploratory sequential pattern was used from mixed method patterns, „multiple case‟, „phenomenology‟ and „multiple comparative case method‟ was used as the qualitative research method. In the process of using multiple comparative case study methods, participating in seminars related to multiple comparative case study method and the experience of observing American universities (I wish to acknowledge the generous support of TUBITAK/2214A) strengthened the background of this study.In the second phase of the study, the ‟scanning‟ model was used as a quantitative method. Since the model of this study was the exploratory sequential mixed research model, the universe and study group were determined separately for qualitative and quantitative sections. In the formulation of the international policies and strategies ofhigher education in the qualitative dimension of the research, "maximum diversity sampling" was used considering the higher education structure in Turkey. In this context, while the universe of the research is constituted by the heads and members of the Council of Higher Education (YÖK) in Turkey at a macro level and the study group has been formed by 3 YÖK presidents and members (who have served or have been serving in the years 1981-2016) who have accepted the meeting and are attainable. At the micro level, the target universe of the research is the state and foundation universities in the provinces of Istanbul and Ankara and the study group was formed by 30 stakeholders (executives, faculty members, students and international office employees) of METU, Koç and Marmara University.The quantitative universe of the research was constituted by faculty members working at METU, Koç and Marmara universities in Istanbul and Ankara and the sample group of the quantitative step wasformed by 425 faculty members working at METU, Koç and Marmara University. In this research, data triangulation was used as the data collection tool and document analysis, semi-structured interview form, document review form, field/observation form and “academic views on Internationalization” scales were used. The findings obtained in qualitative research study were divided into two categories as macro and micro analysis and analyzed with content analysis. In the second phase of the study, the “Scale of Academic Views on Internationalization” developed as a result of qualitative findings was applied in quantitative section. After providing validity and reliability of the developed scale (AFA, DFA, etc.), the scale was applied to 425 faculty members. Quantitative data were analyzed in SPSS analysis program. Analysis of the data obtained from the qualitative and quantitative method steps resulted in the following results; Qualitative results at the macro level indicate that there were difficulties with the awareness of internationalization during the interviews which participants discussed thereasons for internationalization in multidimensional ways by associating them with academic, economic and political reasons, that the strategies and policies of internationalization in higher education are being made more consciously and systematically, the faced challenges, the lack of promotion, problems with quality, faculty members, incoming student satisfaction, the problem of attracting students to turkey, the lack of learning enthusiasm, state universities, the lack of publications and libraries, the problem of scolding, scholarship system, lack of financial models problems such as accommodation of the incoming students, the problem of coordination, and the problems of inefficient use of geographic strategy. In the microlevel qualitative results, the interviews with stakeholders and the analysis of the documents have shown that there is awareness of internationalization in all three universities; and when we look at the dimension of support in internationalization, it is seen that support differs from three universities and emerged as bilateral, unilateral support and internal/external motivation. It has been concluded that the common difficulties faced by the three universities in internationalization are quality,bureaucratic/political barriers, intercultural learning and lack of funding. According to three universities, it has been concluded that the difficulties differ in academic, economic, socio-cultural, political and hardware aspects. Similarly, it has been concluded that the contributions of the internationalization of the three universities differ from the academic, economic, socio-cultural aspects. It has been observed that the strategies and policies for internationalization differ according to three universities and it has been concluded that they apply the program and institutional strategy with different perspectives. As a result of the analysis of the data obtained during the quantitative method phase, it was concluded that there was a significant difference in the dimensions of the university type, the field of science and the level of foreign language. According to this, it can be stated that academics who are fluent in foreign languages can say that they have a more positive view on the motivation and support subscales, policy subscales and participation subscales from academics who are fluent in English at a moderate level in the field of internationalization of universities. According to the results obtained, academics working in the foundation universities have a more positive idea about the internationalization of universities than academics working in the state universities. According to another result, it can be stated that in the dimension of the field of science and politics sub-dimension, only the academics who work in the field of science and letters, and economics are the factors that make a difference. Finally, parallel results were obtained from the quantitative results obtained in qualitative research with the results of the foreign language dimension. In conclusion, in line with the results obtained from the survey, recommendations have been made to both policy makers anduniversity executives as well as to future researchers