Türkiye'de istihdamı arttırmaya yönelik devlet teşvikleri ve işverene katkısı

Kayıtdışı istihdam tüm dünyada olduğu gibi Türkiye için de büyük risk taşımaktadır. Kayıtdışı istihdamın nedenlerinden biri de sosyal güvenlik primlerinin yüksekliğinden kaynaklı işçilik maliyetinin artışıdır. İşçilik maliyetini azaltmak adına teşvik adı altında kayıtlı çalışan primlerinin bir kısmı hazine veya işsizlik sigortası ödeneği tarafından karşılanmaktadır. Ekonomik aktörlerin davranışlarını yönlendirmeyi amaçlayan teşvikler iktisadi politikada önemli araçlardan biridir. Bu kapsamda teşvikler, işçilik maliyetini azaltarak kayıtlı istihdamın artmasına yardımcı olarak üretim kapasitesinin artması ve geri kalmış bölgelerin gelişmesine de katkıda bulunacaktır. Çalışmanın amacı Türkiye’de uygulanan teşvik sistemlerinin analizi yapılarak kayıtlı istihdamı arttırmaya ve işveren üzerindeki işçilik maliyetinin azaltmaya yönelik etkinliğinin arttırılmasının sağlanmasıdır. Bu çerçevede, teşviklerin mali etkinliği, kayıt dışı istihdamı azaltmaya ve işçilik maliyetinin azaltılması rollerine dair tespitler ile ilgili literatür taraması yapılmış uygulanan teşvik politikaları ile programlar incelenmiştir. Bu çalışmada ayrıca Türkiye’de uygulanan sigorta prim teşviklerinin kanuni dayanakları, uygulama esasları ve diğer uygulamalar irdelenmiştir. Türkiye’ de söz konusu çerçevede fazla miktarda prim desteği uygulamaya girmiştir. 2017’ den itibaren tali yasal hazırlıkları sürmekte olan desteklerle beraber toplamda on altı adet prim desteği yürürlüktedir. Söz konusu destekler, belirlenen hedef çerçevesinde yerel, ulusal ve avantajlı konumda olmayan çalışanlara, pozitif ayrımcılık uygulaması sebebiyle kadınlara, mesleki yönde belge sahibi olmaya özendirici olmak için uzmanlara ve belirli iş alanlarına yönelik olarak planlanmıştır. Günümüzde uygulanan mevcut teşvik sistemlerinin temelde bölgesel önceliklere dayandırıldığı görülmektedir. Bu duruma ek olarak, eğitim, sağlık ve alt yapı yatırımları gibi kamu yararının yüksek ve öncelikli olduğu yatırımları da teşvik edecek ve destekleme amacı güden sektör ayrımlarına da önem verilmektedir.--------------------Unregistered Employment, Registered Employment, Government Incentıves, Social Security Prime System, LaborCosts, Incentive Systems. The purpose of this study is the analysis of the incentive system in Turkey and its effect on formal employment and labor cost which is paid by employers. Within this framework, the programs with the incentive policies and the applied researches on the determinations regarding the financial efficiency of incentives, the reduction of unregistered employment and the role of reducing the labor cost have been examined. In this study, legal basis of the insurance premiums applied in Turkey, codes of practice and other applications are discussed. Within this framework, a large number of premium support became effective. As of 2017, total of sixteen supports are effective with the support of ongoing legal preparations. Supports are mainly planned for the disadvantageous groups which also involves local employees, women forpositive discrimination, experts to encourage to obtain a professional degree, employees which are working on specified topics. The current incentive systems are now mainly based on regional priorities. In addition to this, attention is also given to sectoral distinctions which will encourage and support investments in which the publicinterest is high and prioritized, such as education, health and infrastructure investments