Erken Osmanlı Dönemi çini ve taş malzeme üzerinde Hatayi Motifi (Bursa ve Edirne yapıları üzerinde inceleme)

ÖZETHatayi motifi stilize edilmiş bir çiçek motifidir. Osmanlı süsleme sanatlarının hemen her dalında sevilerek kullanılmıştır. Çizimi belli kuralara bağlanmıştır. Temel unsurları vardır. Stilize edilmiş her çiçek motifine “hatayi” denmesi mümkün değildir. Bu motif bir çiçeğin dikine kesitidir. Dikine kesit, yandan görünüşten farklıdır. Hatayi motifi teknik resim bilgisi, araştırma ve farklı bakış açısı gerektiren, zengin bir anlayışın ürünüdür. Bu araştırma Erken Osmanlı Dönemi’ne ait Bursa ve Edirne yapılarında, çini ve taş malzeme üzerinde yer alan hatayi motiflerini incelemektedir. Hatayi motifinin tanımı, tanımı ile ilgili tartışmalar, öğeleri, ne şekilde çizildiği ile ilgili bilgiler giriş kısmında yer alır. Bursa ve Edirne’de karşılaşılan 36 adet örnekten oluşan bir katalog oluşturulmuştur. Her örnek fotoğraflanmış ve çizimi yapılmıştır. Katalog örnekleri detaylı şekilde incelenmiştir. Malzemenin ve tekniğin motif gelişimine etkisi büyüktür. Özellikle renkli sır tekniği denilen çini tekniğinin hatayi motifinin mimari süslemede kullanılmasına ve gelişmesine katkısı çok önemlidir. Erken Dönem’de mavi-beyaz ve mozaik çini tekniği ile yapılmış hatayi motiflerine de rastlanır. Taş malzeme üzerinde ise sadece tek bir örneğe rastlanmıştır. Klasik Dönem ‘de hatayi motifi en olgun haliyle karşımıza çıkar. Erken Dönem hatayi örneklerinin Klasik Dönem’e aktarılan ve aktarılmayan unsurları da belirlenmeye çalışılmıştır.ABSTRACTThe Hatayi motive is a stylized flower motive. It was used favourably in all branches of the Ottoman ornamental arts. Its drawing was governed by strict rules. It has certain basic features. Not every stylized flower motive can be called Hatayi. This motive is a vertical section of a flower. A vertical section looks differently than a view from the side. This motive is the product of a deep understanding and good skills of technical drawing, research and a different perspective. In this study, Hatayi motives on tiles and stone material, from Bursa and Edirne buildings from the early Ottoman period, are analyzed and discussed. In the introduction, information about the definition of the motive, arguments about its elements and definition and information about its drawing techniques are presented. A catalogue including 36 examples from Bursa and Edirne has been made. Each example has been photographed and drawn. The catalogue samples were investigated in detail. The development of the motive was strongly effected by the used material and the production techniques. The coloured glaze technique has a big impact on the development and the architectural use of the motive. In the early period, there are a big number of Hatayi motives produced using the blue-white and the mosaic tile technique. Only one example on stone material was encountered. In the classical period, the most mature forms of the motive were produced. In this study, the discussion focuses on the elements transmitted and not transmitted from the early period to the classical period