Türk hukukunda bireysel emeklilik sisteminin vergilendirilmesi

ÖZETTÜRK HUKUKUNDA BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNİN VERGİLENDİRİLMESİİnsanlık, tarih boyunca maruz kaldığı çeşitli riskler nedeniyle bazı tehditlerle karşı karşıya kalmıştır. Doğal afetler, meslek kazaları vb. riskler yanında yaşlılık, maruz kalınan risk türlerinden bazılarıdır. Özellikle yaşlılık, çalışma gücüne sahip olanların bu gücü kaybettikleri dönemlerde kendini hissettirmektedir. Yaşlanan kesimin yaşadığı en önemli sorun ise, gelir kaybıdır. Yaşanan bu gelir kaybı, sosyal güvenlik sistemi kapsamında devlet tarafından sunulan sosyal güvence ile giderilmeye çalışılmaktadır. Sağlanan güvencenin tamamlayıcısı ise özel emeklilik sigortalarıdır. Özel emeklilik sigortaları günümüzde bireysel emeklilik sistemi adıyla anılmaktadır. Bireysel emeklilik sisteminde katılımcılar, kendi adlarına açılan hesaplara birikimlerini aktarmakta, oluşan tasarruflar yatırıma yönlendirilmekte ve elde edilen yatırım gelirleri yine bu hesaplarda takip edilmektedir. Bu sayede katılımcılar, yaşlılık dönemleri için kendilerine ek gelir sağlayacak bir fon oluşturmaktadırlar. Mevzuatta hükmolunan koşullara uygun şekilde emeklilik yıllarına erişen katılımcılar, tasarrufları toplu olarak talep etmekte ya da emeklilik ödeneği hak etmektedir. Türk bireysel emeklilik sistemi her kesimden katılımcıya gönüllülük esasına göre katılma imkânı tanımaktadır. 1 Ocak 2017'den itibaren zorunlu bireysel emeklilik sistemi de uygulanmaya başlanacaktır. Katılımcılar en az on yıl sisteme prim ödemek ve elli altı yaşına erişmek koşuluyla sistemden emekli olmaktadır. Katılımcıların sistemden emekli olmaksızın, tasarruflarını toplu olarak çekmelerine de izin verilmektedir. Böylesi bir durumda katılımcılar, devlet tarafından sağlanan ve sistemin teşvikini amaçlayan desteklerden sınırlı oranlarda yararlanacaklardır. Bu teşviklerden en önemlisi devlet katkısıdır. Devlet katkı oranı sisteme ödenen katkı tutarlarının %25'i kadardır. Sisteme katılımcılar tarafından ödenen katkı payları vergiden müstesnadır. Bunun nedeni katkı paylarının vergi sonrası gelirden ödenmesidir. Aynı şekilde birikimlerin yatırıma yönlendirilmesi nedeniyle elde edilen getiriler üzerinden de vergi hesaplanmamaktadır. Vergi, ancak sistemden ayrılma ya da emekli olma hallerinde sadece elde edilen yatırım getirileri üzerinden tarh edilmektedir. Bu haliyle sistem Muaf-Muaf-Vergi modeline göre işletilmektedir. Devlet destekleri ve sistemin vergilendirilmesi özellikle sistemde kalmayı teşvik eder niteliktedir. Bunun yanında ölüm ya da malul kalma hallerinde de özel hükümler uygulanmaktadır. Bireysel emeklilik sisteminde var olan başlıca aktörler; Hazine Müsteşarlığı, Sermaye Piyasası Kurulu, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı, Emeklilik Gözetim Merkezi Anonim Şirketi, Takasbank, bireysel emeklilik şirketleri ve aracıları, emeklilik fonları ve katılımcılardır. Sistemde yer alan aktörler elde ettikleri gelirler yönünden vergi mevzuatının çeşitli hükümlerine göre ya vergilendirilmekte ya da gelirleri vergi dışı bırakılmaktadır. Bu çalışmada sistemde hizmet ifa eden ya da hizmetten yararlananların vergi kanunları karşısındaki durumları detaylı bir biçimde ele alınmıştır. Sisteme yönelik vergi uygulamalarının dünü ve bugünü ayrı ayrı ele alınarak, geçmiş sorunlar bu sorunlara yönelik getirilmiş çözüm önerileri, mevcut sorunlar ve bu sorunlara dünya uygulamalarından örnekler yardımıyla öneriler getirilmiştir. Çalışma, nitel yöntemle hazırlanmış olup, döküman analiz tekniğiyle veriler/bilgiler toplanmıştır. Geniş bir literatür taraması yapılarak mevcut durum analiz edilmiş, sorunlar tespit edilmiş ve çeşitli ülkelerde yer alan uygulama örnekleri ile çözüm önerileri getirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Sigorta, Hayat Sigortası, Özel Emeklilik Sistemi, Bireysel Emeklilik Sistemi, Bireysel Emeklilik Hesabı