İstanbul/Dudullu ve Safranbolu’da geleneksel tıp uygulamaları ve modern tıp açısından değerlendirilmesi

Bu tezde, halkın geleneksel tedavi uygulamalarını belirlemek için, tüm Türkiye' den göç aldığı belirtilen Istanbul - Ümraniye ' nin Dudullu beldesinde ve Unesco Dünya Mirası listesine alınmış olan Safranbolu' da tanımlayıcı, kesitsel bir araştırma yapılmıştır.Bu araştırmanın birinci bölümünde Dudullu' da yirmi sekiz, Safranbolu' da yirmi altı kişi ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmelerde, Dudullu' da mide hastalıkları ve yanık tedavisinde kullanılmak üzere yetiştirilen kudret narı ( Momordica charantia ) bitkisi, hazırlanmış solüsyon halinde şişede ve ağaççık halinde saksıda araştırmacıya gösterilmiştir. Bitki ile ilgili literatür tarandığında, dünyada antikanser, antidiyabetik ve diğer amaçlarla kullanıldığı saptanmıştır. Görüşmelerde kendisinin " kabakulak ocağı " olduğunu belirten, parotis bezi çevresini çizerek, çeşitli dualar okuyarak hastayı iyileştirdiğini düşünen bir yaşlı hanımla karşılaşılmış ayrıca Dudullu' da " sarılık kesici " olarak çalışan geleneksel iyileştiricilerin halen çalıştığı saptanmıştır.Safranbolu' da yapılan görüşmelerde, aile planlaması ile ilgili olarak kullanıldığı belirtilen çubukların çiriş ( Eremurus spectabilis ) içerdiği, yaşlı hanımlardan öğrenilmiş ancak bunun eski Istanbul aktarlarında, isteyerek düşük yapmak isteyenler için çiriş adı ile satıldığı literatürden saptanmıştır.Bulunan geleneksel tedavi uygulamalarının tıp tarihi içinde yeri araştırılmış ve modern tıp açısından değerlendirilmesi yapılmıştır. Bu bölümdeki uygulamalar arasında olan ve dünya tıbbi bitkileri içinde çeşitli yararları bildirilmiş olan bazı bitkilerin besin ve ilaç olarak kullanımının arttırılması önerilmiş, ülkedeki ilgililerin dikkatini çekeceği düşünülen monografilerin oluşturulmasında yarar görülmüştür.Araştırmanın ikinci bölümünde, Dudullu ve Safranbolu' da yaşayanlar arasından seçilmiş ikiyüz yirmi yedi ve yüz doksan sekiz kişiden bir bilgi formu aracılığı ile bilgi toplanmıştır. Bu bölümde, her iki bölge arasında istatistiksel olarak fark olmaksızın, katılanların yaklaşık olarak yarısında, son bir ay içinde, her hangi bir sağlık sorunu olduğu saptanmıştır. Bu sağlık sorunlarının çözümü için en çok özel doktora gittikleri bulunmuştur. Oysa, her hangi bir sağlık sorununda başvurmak istedikleri kurumun, SSK hastanesi olduğunu bildirmişlerdir.Son bir ayda ortaya çıkan sağlık sorunları için geleneksel tedavi ya da kendi kendine tedavi uygulayanların oranı yüzde yirmi dolayında bulunmuştur. Ancak hastalıklara göre bu oranların değiştiği, örneğin öksürük için kendi kendine tedavi uygulamalarının Dudullu' da yüzde ellialtı, Safranbolu'da yüzde otuz üç oranını bulduğu saptanmıştır. Gerek hastalık nedenini bilme gerekse doğru tutum ve davranışlar gösterme yönünden Safranbolu grubu daha iyi durumda bulunmuştur. Yine de Safranbolu'da bile sarılığın nedeninin yüzde kırk iki oranında bilinmemesi, kızamıkta doktora başvurma sıklığının düşük olması ( Dudullu' da % 24.0, Safranbolu' da % 40.0 ), yanık tedavisi için zararlı uygulamalar önerilmesi ( Dudullu' da % 34.0, Safranbolu' da %23.0 ) dikkat çekici bulunmuştur. Başağrısının nedeninin yüzde elli oranında stres olarak belirtilmesine karşın, tedavisi için daha yüksek oranda analjezik önerilmesi ( Dudullu ' da % 76.0, Safranbolu' da % 63.0 ) , gereksiz yere fazla analjezik tüketilmesi anlamında vurgulayıcı bulunmuştur.Yine Safranbolu' da eğitim düzeyi yüksek olsa da nazara inanmanın yüzde seksen ( Dudullu' da aynı ) oranında ve kurşun döktürmenin çok yaygın olması ilgi çekici inanç ve uygulamalardır. Yalnız nazar için değil hastalıkların tedavisi için de kurşun döktürülmesi ( Dudullu' da % 25.0, Safranbolu' da % 15.0 ) ve muska taşınması ( Dudullu' da % 35.0, Safranbolu' da % 8.0 ) uygulamalarının halen var olduğu bulunmuştur.Tüm bu bulgular ışığında çeşitli önerilerde bulunulmuştur.TRADITIONAL MEDICAL PRACTICES IN DUDULLU / ISTANBUL AND SAFRANBOLU WITH THEIR ASSESSMENT IN VIEW OF MODERN MEDICINE.Bu tezde, halkın geleneksel tedavi uygulamalarını belirlemek için, tüm Türkiye' den göç aldığı belirtilen Istanbul - Ümraniye ' nin Dudullu beldesinde ve Unesco Dünya Mirası listesine alınmış olan Safranbolu' da tanımlayıcı, kesitsel bir araştırma yapılmıştır.Bu araştırmanın birinci bölümünde Dudullu' da yirmi sekiz, Safranbolu' da yirmi altı kişi ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmelerde, Dudullu' da mide hastalıkları ve yanık tedavisinde kullanılmak üzere yetiştirilen kudret narı ( Momordica charantia ) bitkisi, hazırlanmış solüsyon halinde şişede ve ağaççık halinde saksıda araştırmacıya gösterilmiştir. Bitki ile ilgili literatür tarandığında, dünyada antikanser, antidiyabetik ve diğer amaçlarla kullanıldığı saptanmıştır. Görüşmelerde kendisinin " kabakulak ocağı " olduğunu belirten, parotis bezi çevresini çizerek, çeşitli dualar okuyarak hastayı iyileştirdiğini düşünen bir yaşlı hanımla karşılaşılmış ayrıca Dudullu' da " sarılık kesici " olarak çalışan geleneksel iyileştiricilerin halen çalıştığı saptanmıştır.Safranbolu' da yapılan görüşmelerde, aile planlaması ile ilgili olarak kullanıldığı belirtilen çubukların çiriş ( Eremurus spectabilis ) içerdiği, yaşlı hanımlardan öğrenilmiş ancak bunun eski Istanbul aktarlarında, isteyerek düşük yapmak isteyenler için çiriş adı ile satıldığı literatürden saptanmıştır.Bulunan geleneksel tedavi uygulamalarının tıp tarihi içinde yeri araştırılmış ve modern tıp açısından değerlendirilmesi yapılmıştır. Bu bölümdeki uygulamalar arasında olan ve dünya tıbbi bitkileri içinde çeşitli yararları bildirilmiş olan bazı bitkilerin besin ve ilaç olarak kullanımının arttırılması önerilmiş, ülkedeki ilgililerin dikkatini çekeceği düşünülen monografilerin oluşturulmasında yarar görülmüştür.Araştırmanın ikinci bölümünde, Dudullu ve Safranbolu' da yaşayanlar arasından seçilmiş ikiyüz yirmi yedi ve yüz doksan sekiz kişiden bir bilgi formu aracılığı ile bilgi toplanmıştır. Bu bölümde, her iki bölge arasında istatistiksel olarak fark olmaksızın, katılanların yaklaşık olarak yarısında, son bir ay içinde, her hangi bir sağlık sorunu olduğu saptanmıştır. Bu sağlık sorunlarının çözümü için en çok özel doktora gittikleri bulunmuştur. Oysa, her hangi bir sağlık sorununda başvurmak istedikleri kurumun, SSK hastanesi olduğunu bildirmişlerdir.Son bir ayda ortaya çıkan sağlık sorunları için geleneksel tedavi ya da kendi kendine tedavi uygulayanların oranı yüzde yirmi dolayında bulunmuştur. Ancak hastalıklara göre bu oranların değiştiği, örneğin öksürük için kendi kendine tedavi uygulamalarının Dudullu' da yüzde ellialtı, Safranbolu'da yüzde otuz üç oranını bulduğu saptanmıştır. Gerek hastalık nedenini bilme gerekse doğru tutum ve davranışlar gösterme yönünden Safranbolu grubu daha iyi durumda bulunmuştur. Yine de Safranbolu'da bile sarılığın nedeninin yüzde kırk iki oranında bilinmemesi, kızamıkta doktora başvurma sıklığının düşük olması ( Dudullu' da % 24.0, Safranbolu' da % 40.0 ), yanık tedavisi için zararlı uygulamalar önerilmesi ( Dudullu' da % 34.0, Safranbolu' da %23.0 ) dikkat çekici bulunmuştur. Başağrısının nedeninin yüzde elli oranında stres olarak belirtilmesine karşın, tedavisi için daha yüksek oranda analjezik önerilmesi ( Dudullu ' da % 76.0, Safranbolu' da % 63.0 ) , gereksiz yere fazla analjezik tüketilmesi anlamında vurgulayıcı bulunmuştur.Yine Safranbolu' da eğitim düzeyi yüksek olsa da nazara inanmanın yüzde seksen ( Dudullu' da aynı ) oranında ve kurşun döktürmenin çok yaygın olması ilgi çekici inanç ve uygulamalardır. Yalnız nazar için değil hastalıkların tedavisi için de kurşun döktürülmesi ( Dudullu' da % 25.0, Safranbolu' da % 15.0 ) ve muska taşınması ( Dudullu' da % 35.0, Safranbolu' da % 8.0 ) uygulamalarının halen var olduğu bulunmuştur.Tüm bu bulgular ışığında çeşitli önerilerde bulunulmuştur.TRADITIONAL MEDICAL PRACTICES IN DUDULLU / ISTANBUL AND SAFRANBOLU WITH THEIR ASSESSMENT IN VIEW OF MODERN MEDICINE.In this thesis, to assess the traditional treatment practises of the community, a descriptive, cross - sectional study is done in Dudullu ( Istanbul - Umraniye ) area which is stated as to have an intense migration from around the whole country and in Safranbolu listed in Unesco World Heritage List. At the first part of the study, in depth interviews are made with twenty eight old aged ( over sixty ) people from Dudullu and twenty six old men and women from Safranbolu. By the knowledge collected with in depth interviews, a medicinal plant found in Dudullu. This kudret narı ( Momordica charantia ) named herb planted to cure gastric disorders and burns and is shown to the interviewer as an extract in a bottle and live in a flowerpot in the old woman' s house garden. Met by another lady who is believed to cure mumps ( She said she is mumps healer = kabakulak ocağı ) by drawing the parotid gland region and praying. It has learned that jaundice healers are still working in Dudullu. In Safranbolu, it has been learned during the in depth interviews with old females that sticks used for the purpose of family planning. They said that sticks contains powdered asphodel roots ( Eremurus spectabilis ) but it was sold in old Istanbul herb stores ( Aktar or attar ) for the purposes of abortion as " çiriş ". The identified traditional treatment methods are assessed within the context of the history of medicine and of modern medical practice. In this section, publications of monographs for same of the beneficial plants that are stated by the interviewers and is known to be in the world medicinal plants lists, have been suggested using more either medicine or food.In the public survey which constitutes the second part of the research knowledge collected by a questionnaire from sampling people living Dudullu and Safranbolu. In this survey, some sort of health problem during the last month has been found in half of the participants without significant statistical differences between the two areas, Dudullu and Safranbolu. It is found that majority seeks the private doctor for these medical problems. When this question was asked what they would do for any health problem the answer obtained was their administration to the SSK ( Social Insurance ) hospitals. For the health problems which arose during the last month, the amounth of the traditional treatment and self medication used was 20.0 %, however self medication use in cough reached 56.0% in Dudullu and 33.0 % in Safranbolu. And also self medication use in headache reached % 70.0 ( 76.0 and 63 % for Dudullu and Safranbolu respectively ).Knowledge of the cause of the disease, the rates of showing appropriate attitude and action were found higher in Safranbolu. Unawareness of the cause of hepatitis in 42.0 %, the low proportion of people seeking medical help for measles ( 24.0 and 40.0 % for Dudullu and Safranbolu respectively ), statements of wrong application for the treatment of burns ( 34.0 and 23.0 % for Dudullu and Safranbolu ) and consuming analgesics excessively ( 76.0 and 63.0 % for Dudullu and Safranbolu ) have been found important items of the study. Establishment of the proportion of people believing evil eye around 80.0 % and the high number of people believing in the lead pouring tradition was accepted interesting for Safranbolu with its highly educated population. Usage of the lead pouring tradition for 25.0 and 15.0 % for the disease treatment in Dudullu and Safranbolu respectively. 35.0 % in Dudullu and 8.0 % in Safranbolu of participants who have relative carrying amulets in their homes said that have been carried these amulets for treatment or preventing certain diseases. Regarding all these knowledge, the causes of the some public health problem diseases, over consuming of analgesics and traditional medical practises suggested as important topics for health education of the community. AbstractIn this thesis, to assess the traditional treatment practises of the community, a descriptive, cross - sectional study is done in Dudullu ( Istanbul - Umraniye ) area which is stated as to have an intense migration from around the whole country and in Safranbolu listed in Unesco World Heritage List. At the first part of the study, in depth interviews are made with twenty eight old aged ( over sixty ) people from Dudullu and twenty six old men and women from Safranbolu. By the knowledge collected with in depth interviews, a medicinal plant found in Dudullu. This kudret narı ( Momordica charantia ) named herb planted to cure gastric disorders and burns and is shown to the interviewer as an extract in a bottle and live in a flowerpot in the old woman' s house garden. Met by another lady who is believed to cure mumps ( She said she is mumps healer = kabakulak ocağı ) by drawing the parotid gland region and praying. It has learned that jaundice healers are still working in Dudullu. In Safranbolu, it has been learned during the in depth interviews with old females that sticks used for the purpose of family planning. They said that sticks contains powdered asphodel roots ( Eremurus spectabilis ) but it was sold in old Istanbul herb stores ( Aktar or attar ) for the purposes of abortion as " çiriş ". The identified traditional treatment methods are assessed within the context of the history of medicine and of modern medical practice. In this section, publications of monographs for same of the beneficial plants that are stated by the interviewers and is known to be in the world medicinal plants lists, have been suggested using more either medicine or food.In the public survey which constitutes the second part of the research knowledge collected by a questionnaire from sampling people living Dudullu and Safranbolu. In this survey, some sort of health problem during the last month has been found in half of the participants without significant statistical differences between the two areas, Dudullu and Safranbolu. It is found that majority seeks the private doctor for these medical problems. When this question was asked what they would do for any health problem the answer obtained was their administration to the SSK ( Social Insurance ) hospitals. For the health problems which arose during the last month, the amounth of the traditional treatment and self medication used was 20.0 %, however self medication use in cough reached 56.0% in Dudullu and 33.0 % in Safranbolu. And also self medication use in headache reached % 70.0 ( 76.0 and 63 % for Dudullu and Safranbolu respectively ).Knowledge of the cause of the disease, the rates of showing appropriate attitude and action were found higher in Safranbolu. Unawareness of the cause of hepatitis in 42.0 %, the low proportion of people seeking medical help for measles ( 24.0 and 40.0 % for Dudullu and Safranbolu respectively ), statements of wrong application for the treatment of burns ( 34.0 and 23.0 % for Dudullu and Safranbolu ) and consuming analgesics excessively ( 76.0 and 63.0 % for Dudullu and Safranbolu ) have been found important items of the study. Establishment of the proportion of people believing evil eye around 80.0 % and the high number of people believing in the lead pouring tradition was accepted interesting for Safranbolu with its highly educated population. Usage of the lead pouring tradition for 25.0 and 15.0 % for the disease treatment in Dudullu and Safranbolu respectively. 35.0 % in Dudullu and 8.0 % in Safranbolu of participants who have relative carrying amulets in their homes said that have been carried these amulets for treatment or preventing certain diseases. Regarding all these knowledge, the causes of the some public health problem diseases, over consuming of analgesics and traditional medical practises suggested as important topics for health education of the community