Türkiye’de boşanmanın dini ve psiko-sosyal sebepleri üzerine bir inceleme

ÖZET Bu çalışmada ailenin ve evlilik kurumunun bugün içinde bulunduğu durum, bu kurumlarda var olan değişimlerin sebepleri ve buna paralel olarak dünyada ve Türkiye’de artan boşanmaların artış sebepleri incelenmektedir. Bu amaç doğrultusunda konunun merkezinde “değişim” fikrinin bizzat kendisinin bulunduğunu düşündüğümüz boşanmaya yol açan sebepler, zihinsel değişimlerin ardındaki itici kuvvetlerin neler olduğu hesaba katılarak incelenmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde aile, evlilik, boşanma, din, değişme ve sosyal değişme olguları kavramsal olarak aktarılmış, bu olgular arasındaki bağlantılara yer verilmiştir. Bu bölümde ayrıca aile ve evlilik kurumunun kısa tarihçesi verilerek Türk ailesinin tarihsel genel yapısı üzerinde durulmuş, toplumsal değişim faktörleri incelenmiş , bir kurum olarak aile yapısında meydana gelen değişimler, dinin toplumsal değişim üzerindeki etkileri ve Dünya tarihinde algısal değişimlere yol açan olayların aile kurumuna etkileri üzerinde durulmuştur. Yine araştırmanın birinci bölümünde insan ve toplum muhayyilelerinde önemli izler bırakan Aydınlanma felsefesi ve onun yol açtığı eğilimler incelenerek, bunların genelde aile, özelde boşanma üzerinde etkisinin olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Birinci bölümde son alarak bazı sosyolojik yaklaşımlar temelinde aile kuramları üzerinde durulmuştur.Çalışmanın ikinci bölümünde evlilik birliğinin kurulması, sürdürülmesi ve sona erdirilmesi konularında bilgiler verilerek Dünya dinlerinde boşanma olgusunun nasıl olduğu Yahudilik, Hıristiyanlık, Hinduizm, Budizm ve İslâm bağlamında incelenmiş, Kur’anan ve sünnette , İslâm hukukunda ve Hz. Muhammded döneminde boşanma olgusu üzerinde durulmuştur.Çalışmanın üçüncü bölümünde ise Osmanlı’daki ve dünyadaki boşanma oranları incelenerek 1930’dan günümüze dek Türkiye’deki boşanmaların istatistiksel bulgularına yer verilmiştir.Araştırmanının dördüncü bölümü boşanmanın felsefi, dini, psikolojik, kültürel, ekonomik sebepleri üzerinde durarak hukuk davalarına yansıdığı biçimde boşanma probleminin engellenmesi ve çözülmesi konusunda neler yapılabileceğinin incelendiği bir bölümdür.Araştırmanın son bölümü olan beşinci bölüm ise boşanmış kişilerle yapılan mülakatları içeren, boşanma nedenlerini birebir yapılan görüşmelerle incelemeye çalışan bir bölümdür. Bu uygulama genel anket verileri ile ortaya konulan boşanma nedenleri araştırmalarının, daha derinlemesine sorular yöneltilerek oluşturulan mülakat yöntemi ile ortaya çıkan sonuçlarla karşılaştırmasını da olanaklı kılmaktadır. ABSTRACTThis paper analyzes the recent situations of family and marriage by revealing the reasons of change on these two critical terms. The causes of growing divorce rates in Turkey are studied as well. In this aim, as considering ‘the change’ itself in the center of the issue, we try to illustrate the reasons of divorce by taking the propellants into account that are behind mental changes in the society.The first section of the study presents the cognitive meanings of the terms such as family, marriage, divorce, religion, change and social change and it discusses the links between them. With providing the short histories of family and marriage, the historical structure of Turkish family is emphasized. Furthermore, the factors of social change, the changes in family structure, the effects of religion on social change and some events’ influences on family which made perceptual shift in the world history are focused. First section tries to determine if the enlightenment philosophy and its tendencies, which deeply impressed the human and society thoughts and imaginations, have an impact on family in general and divorce in specific. Lastly, this section states family hypothesis based on some sociologic approaches.Second section provides some information about the establishment of marriage, its sustainability and its termination. Also, it analyzes how the divorce perceptions are in world-wide religions such as Islam, Christianity, Judaism, Hinduism and Buddhism. The section explains profoundly how divorce is in the Quran, Sunnah, Islamic law and in the prophet Muhammad’s time. Next, section three gives the statistics of divorce rates of Ottoman Empire and the world and it shows the Turkey’s divorce statistics after 1930 up till today. Section four discusses the economic, religious, physiological, cultural and philosophical reasons of divorce by questioning what can be done in sake of solving and preventing divorce problems.The last section of the paper, the fifth, includes the face to face interviews with divorced people on the reasons of divorce. This survey allows us to acquire a plenty of different answers which makes it possible to compare how the reasons of divorce are different from one to another