XIX. Yüzyıl’da Lübnan’da Arap dili grameri çalışmaları

TEZ ÖZETİ19. yüzyıl'da yetişmiş Lübnanlı Arap dilcilerinin, Arapça öğretimini kolaylaştırmak amacıyla yazdıkları gramer eserlerini ele alan, 'XIX Yüzyıl'da Lübnan'da Arap Dili Grameri Çalışmaları' adlı doktora tezi, bir giriş, iki bölüm ve bir sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde Lübnan'daki edebiyat ve dil çalışmalarına zemin hazırlayan siyasi ve kültürel durum ele alınmıştır. Birinci bölümde Lübnan'daki kültürel hareketlerin unsurları, dil çalışmalarına yön vermeleri açısından incelenmiştir. İkinci bölümde 19. yüzyılda yetişmiş ve Arap gramerine dair eserler vermiş belli başlı Lübnanlı dilcilerin hayatları ve gramer kitapları işlenmiş, bu kitapların özellikleri, Arapça öğretimi alanındaki önemleri ve etkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Sonuç bölümünde ise bu gramer eserlerinin, Arap dili öğretimine yaptıkları katkılar özetlenmiştir.Bu ders kitapları, genel olarak muhtasar, Arapçanın temellerini öğreten ve kolayca anlaşılan sade bir üsluba sahipti. Muhteva açısından genel olarak dilin işlevine yönelik kuralların açıklanmasını hedeflemekteydi. Bu yüzden, klasik gramer kitaplarındaki dil felsefesi ve mantık bilimlerini ilgilendiren açıklamaların, bu eserlerde zaman içerisinde giderek azaldığı hatta hiç yer verilmediği görülmektedir. Biçim olarak ise konular; 'bab', 'fasıl', 'ders' vb. şekilde başlıklandırılmakda ve mümkün olduğunca küçük parçalara bölünmekteydi. Ayrıca zamanla harekeleme ve harf karakterlerine dikkat edilerek, metinlerin daha rahat okunabilmelerini sağlayan ve göze hitap eden hususlara da dikkat edilmekteydi. Bunların dışında daha önce yazılmış gramer kitaplarında bulunmayan alıştırma ve ödevlere de yer verilmekteydi.Sonuç olarak 19. yy.da Arap gramerine dair ders kitapları yazan Lübnanlı dilciler, kendi zamanlarının şartlarını ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak ve batıda gelişen metot ve tekniklerden de istifade ederek klasik eserlerden farklı tarzda dil kitapları hazırlamışlardır. Ortaya koymuş oldukları eserlerle, daha sonra Arap dünyasında Arapça öğretimi alanında telif edilen modern eserler için zemin hazırlamışlardır.ANAHTAR KELİMELERNahdaLübnanDilbilimGramerMetotYılmaz ÖZDEMİRMarmara Üniversitesiİlahiyat FakültesiAraştırma Görevlisi ABSTRACTThis thesis titled 'The Arabic Language Grammar Studies in Lebanon in the XIX.th Century' consists of an introduction, two chapters and a conclusion. In the introduction, the political and cultural situation that caused the literary and linguistics studies in Lebanon has been discussed. In the first chapter the elements of cultural activities in Lebanon has been studied to the point that they directed the linguistics studies. In the second chapter the lives of the main Lebanese liguists, who prepared textbooks on Arabic grammar, and their books has been discussed, the characteristics of these books, their importance and influence in Arabic instruction has been determined. In the conclusion the characteristics of these grammar works and their contributions has been summerized.These textbooks were generally brief and taught the principal and functional rules of Arabic with simple style. Because of that it can be seen that explanations which deal with the language philosophy and logic science were decreased in course of time, even were removed. The subjects in these books were divided in small sections, and titled as 'bâb', 'fasıl', 'lesson' etc. In addition, to ensure the texts were easy to read and pleasing to the eye, the authors gave ample attention to vowel marks and characters of letters . Furthermore, a place was given for exercises and homeworks, which are not included in classical grammar books.Consequently the Lebanese linguists who wrote textbooks dealing with Arabic grammar, prepared linguistics books different from classical Works, giving attention to conditions and needs that belong to their time and profiting from techniques and methods developed in the west. The authors prepared fort the texts they would later write on modern Arabic instruction in the XXth century based on their previous studies already existing texts written in the XIXth century.KEY WORDSNahdaLebanonLinguisticsGrammarMethodYılmaz ÖZDEMİRResearch AssistantMarmara Universit