Döner sermaye işletmelerinde muhasebe organizasyonu ve denetimi (MEB döner sermaye işletmelerinde uygulama)

ÖZETTürkiye'de kamu döner sermayeli işletmeler, 1925 yılından itibaren genel bütçeli daireler ile katma bütçeli idarelere bağlı olarak, atıl kapasiteyi değerlendirmek ve yeni kaynaklar oluşturmak amacıyla kurulmuşlardır. Bu işletmeler milli ekonomide etkili ve büyük bir güç haline gelmiş, ekonomik ve toplumsal faydaları azımsanmayacak bir boyuta ulaşmıştır. Buna rağmen işletmeler, daha çok imkan yeri olarak görülmüş ve gereken önem verilmemiştir. Günümüzde ise katı bütçe disiplininden kaçmak ve ek fırsatlar ortaya çıkarmak amacıyla hızla yaygınlaştıkları ve sayılarının Milli Eğitim Bakanlığının binden fazla işletmesiyle birlikte üç bine yaklaştığı gözlemlenmektedir. Genel ve katma bütçeli idarelere bağlı olarak kurulan kamu döner sermaye işletmelerinin, çeşitli sektörlerde faaliyet gösterdikleri ve bugün milli ekonomide önemli bir güç haline geldikleri söylenilebilir.Bu işletmelerde; kamu ekonomisinde Devletin temel ve destek hizmetlerini yürütürken ortaya çıkan boş kapasite değerlendirilerek mal ve hizmet üretiminde bulunulmaktadır. Böylece milli ekonomideki genel talepten önemli bir kısmının karşılandığı ve işletmelerin vergi yükümlülüklerinin dışında, ek gelir ile toplumsal yönden büyük faydalar sağlandığı gözlenmiştir. Günümüz Türkiye'sinde bu işletmelerin sağladıkları bazı yararlara rağmen; mevzuat, modern çalışma usulleri, kamu kaynaklarının verimli kullanılması ve denetimi açısından sergilediği manzara pek de iç acıcı görünmemektedir.Bu tez; MEB DÖSE İşletmelerinin muhasebe sistemi, organizasyonu ve denetimi konusunda kapsamlı inceleme, açıklama ve önerilerde bulunarak, MEB DÖSE İşletmelerinin yanı sıra diğer kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı olarak faaliyet gösteren DÖSE işletmelerinin muhasebe organizasyonlarına katkı sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Bu çerçevede; MEB DÖSE İşletmelerinde mevcut durum, karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri, muhasebe sistemi ve organizasyonu yönü ile incelenmeye çalışılmıştır.Tezin "birinci bölümünde"; DÖSE işletmelerinin niteliği, gelişimi ve hukuki yapısı incelenmiş, kuruluş amaçları, faydaları ve işletmelerin hukuk karşısındaki durumları açıklanmaya çalışılmıştır.Tezin "ikinci bölümünde"; DÖSE'li işletmelerin sınıflandırılması, ekonomideki yeri ve sorunları incenmiş, sorunları ortaya konularak, çözüm önerileri geliştirilmeye çalışılmıştır.Tezin "üçüncü bölümünde"; döner sermaye işletmelerinin muhasebe sistemleri ve denetimi incelenmiş, M.E.B Döner Sermaye İşletmeleri Tekdüzen Muhasebe Sistemi Özel Hesap Planı, önerilen yardımcı hesaplarla birlikte açıklanmaya çalışılmıştır.Tezin "dördüncü bölümünde"; Milli Eğitim Bakanlığı döner sermaye işletmelerine örnek olarak, Taksim Ticaret Meslek Lisesi DÖSE işletmesi incelenmiş, bu işletmenin mali tabloları analiz edilip kuruluş hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır.Tezin "beşinci bölümünde"; döner sermaye işletmelerinde kullanılan belgeler ve düzenlenme şekilleri incelenmiş, bu belgeler açıklanmaya çalışılmıştır.Tezin "altıncı bölümünde"; ay sonu ve dönem sonu işlemleri incelenmiş, belirtilen dönemlerde merkeze gönderilecek belgeler açıklanmıştır.Tezin "yedinci bölümünde" ise; MEB DÖSE İşletmelerinde kullanılan Tekdüzen Muhasebe Sistemi Özel Hesap Planına uygun olarak hazırlanmış örnek uygulama sunulmuştur.SUMMARYThe revolving funded public service business enterprises have been established since 1925 to commerce the inactive capacities and to provide new sources. The revolving funder enterprises are established under puplic enterprises of overall budget or supplemantary budget enterprises. These enterprises have become a strong and effective in the national economy and provided a reasonable volume in the total economic life. Despite this fact revolving budget enterprises (to be referred as RBE later on this text) have been considered as an employment posibility by political reasons and have not been evaluated well in the economy. Currently in order to have additional oppourtunities and to escape the strict budget rules, the numbers of RBEs increased and including the more then 1000 unit in National Education Ministry, total number reached a 3000 toll. Public RBEs working in common or supplimantary budget public enterprises have activities in different sector and can be said that they have strong position in the economic life.RBEs produce goods and services in public sector to use the idle capacity emerged during the basic and supportive public services. By the production provided by RBEs an important amount of demand in the economy has been matched. In addition to the tax revenues to the public authority, it's observed that the additional income of the RBEs provided an important social value. Despite these kind of benefits of RBEs; when we examine them regarding the regulations and laws, the ways of business management, the productivity of the public sources and control and auidit the scene is not so good.This study has been done to provide broad search, explanation and recommandation on the fields of accounting system, system organisations and ways of audit for the National Education Ministry RBEs (to be referred as NEM-RBE later on this text). It is also intended to help the accounting organisations of all other RBEs then NEM-RBEs. In this context, NEM-RBEs has studied on aspects of the current positions in NEB-RBEs, the problems being faced and recommends for solutions, current accounting and business management organisation of NEM-RBEs.In the first part of the study, we studied the characteristics of the RBEs, their improvement and the legal status. We tried to explain the objectives of the establishment, the benefits gained and the position in the law. In the second part, we classified the RBEs and examined their importance in the economy and their problems. We tried to provide recommandations to solve the problems.The accounting system of RBEs are studied in the third part. NEM-RBEs Standart Accounting System Special Account Plan is explained with supportive accounts.In the fourth part, we studied Taksim Ticaret Meslek Lisesi RBE as a sample, we analysed financial reports of this RBE and gave some information.In the fifth part, we studied the paperworks of this RBE and explained how they are prepared and used.In the sixth part, we studied the monthly and annual reports and explained the reports to be sent to headquarters.In the seventh part, we submit a sample application in accordance with the NEM-RBE Standart Accounting System Special Account Plan