Türkiye’de sosyal güvenlik açığı bir doğrusal optimizasyon analizi

ÖZETTÜRKİYE’DE SOSYAL GÜVENLİK AÇIĞI: BİR DOĞRUSAL OPTİMİZASYON ANALİZİDünyanın birçok ülkesinde demografik gelişmelerden dolayı aktüeryal dengelerin bozulduğu gözlemlenmektedir ve bu da mevcut yönetimleri sosyal güvenlik sistemlerinde reform yapmaya itmektedir. Vergilerde yapılan düzenlemelerden, çeşitli göç politikaları ile toplumda işgücü profilini değiştirmeye yönelik önlemlerin yanı sıra sisteme bireysel fonlamaya dayalı planların tanıştırılması gibi “sistemsel reformlar” ya da aktüeryal dengeleri onarmaya yönelik parametrik düzeltmelerin denendiği “parametrik reformlar” tercih edilebilecek reform seçenekleri arasında yer almaktadır. Türkiye’de de özellikle 1990’ların ilk yarısından itibaren sürekli ve hızlı olarak büyüyen sosyal sigortalar açığı sürdürülemez boyutlara ulaşmıştır ve gecikmeli de olsa önlem alınması gündeme gelmiştir. İlk reform adımı 1999 yılında atıldı. Parametrik bir reform olarak tasarlanan düzenlemenin odaklandığı noktalar emeklilik yaşı, aylık bağlama oranı ve aylık hesaplama yöntemine ilişkindir. 2006 yılına geldiğimizde ise IMF ile yapılan stand-by anlaşması çerçevesinde sosyal güvenlik kuruluşlarının yapılanmasında ve işleyişinde yeni düzenlemelere gidilmiştir. Biz çalışmamızda reform hareketlerinin yaşlılık sigortasına bağlı sosyal güvenlik açıkları üzerindeki etkisini incelemeye çalıştık. Çalışmamıza Serdar Sayan’ın modelini baz aldık. Öte yandan yasal düzenlemelerin yanı sıra alternatif olarak kendimiz de üç ayrı senaryo ürettik. Bu amaçla emeklilik sisteminin emeklilik yaşı parametresinin değişimine bağlı olarak ve çeşitli demografik projeksiyonlar altında 2006 – 2095 yılları arasında izleyeceği seyri öngörmeye çalıştık. ABSTRACTSOCIAL SECURITY DEFICITS IN TURKEY : A LINEER OPTIMIZATIONIn many countries, pay-as-you-go systems have been experiencing financial difficulties in the last twenty years or so. Demographics ordinarily play a key role here and map actuarial warranties to out of equilibrium states. The need for change is almost universal, but social security reforms come in many varieties. Amending taxes and designing incentives to re-channel interregional migration flows are two, but at a more general level one might discern two generic options, ‘‘systemic’’ reforms and ‘‘parametric’’ reforms. The ‘systemic’ means passing from pay-as-you-go to fully funded social security, whereas the ‘parametric’ entails attempts at restoring actuarial equilibria. In Turkey, the social security system is severe deficit, and the ‘original sin’ lies in the early 1990s. A parametric reform has been launched in 1999, but it became patently obvious in due time that toying with parameter constancy alone would not do. An IMF-induced new reform, augmented with some elements of systemic change, has come to the forefront in 2006.This study takes Prof. Serdar Sayan’s model as the starting point, and aims at visualising the likely trajectories of the retirement pension obligations and revenues under various demographic scenarios. By the same token, we intend to study the impact of various reform schemes on social security deficits as are explained by the retirement age and retirement pensions