Türkiye’de 1990-2000 yılları arasındaki devlet iç borçlanmasının özel kesim yatırımları üzerindeki etkisi

Türkiye'de 1980 sonrası değişim gösteren ekonominin dinamikleri, bu değişimle beraber bazı ekonomik etkileri de gündeme getirmiştir. Liberalizasyon politikaları ve yoğunlaşan altyapı yatırımları beraberinde kaynak sıkıntısını da ortaya çıkarmıştır.Merkez Bankası kaynaklarını kullanmanın yarattığı enflasyonist etki nedeniyle devlet, yatırımlarına kaynak bulmak için iç piyasadan borçlanmayı tercih etmeye başlamıştır. Bu durum günümüze kadar artan bir seyirle devam etmiş ve uygulanan bu iç borçlanma politikaları bir kısır döngü haline gelmiş, son dönemlerde ise borcu borçla kapatma yoluna gidilerek, borçlanmanın da asıl amacından sapılmıştır. Yani; öncelikle yatırımların finansmanı için gerçekleştirilen iç borçlanma, artık mevcut borçların ödenmesi için yapılmaya başlanmış ve bunun sonucu olarak yüksek faizler, yüksek enflasyon olgusu, düşük yatırımlar ve düşük oranlı büyüme gündeme gelmiştir.Bu çalışmanın amacı; 1990-2000 aralığında, on yıllık dönem süresince Türkiye'de iç borçlanma politikalarının yarattığı ekonomik etkileri ve bu etkiler arasında, özellikle özel sektör üzerinde oluşan bazı olumsuz etkileri incelemektir. Özel sektörün finansal ve reel sektörden dışlanmasının incelenmeye çalışıldığı bu çalışma, literatürde "crowding-out" denilen dışlama etkisinin Türkiye'de ne kadar gerçekleştiğini analiz etmeye çalışmaktadır. Çalışmamız dört ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; kamu kesimi finansman açıklarının oluşmasında rol oynayan nedenler ve kamu kesimi finansman açıkları, kamu kesimini oluşturan birimler bazında incelenmiş, borçlanmaya giden yol anlatılmıştır. İkinci bölümde; Türkiye'de borçlanmanın, özellikle iç borçlanmanın seyri incelenmiş, iç borçlanma teknikleriyle beraber Türkiye'de iç borçların yönetimine de değinilmiştir. Bölümün sonunda, 1980 sonrası iç borçlanma politikalarıyla beraber para politikaları da incelenmiş, Hazine ve Merkez Bankası arasında oluşturulmaya çalışılan borçlanma politikalarıyla para politikaları arasındaki koordinasyon da anlatılmıştır.Çalışmamızın üçüncü bölümünde, borçlanmanın yaratacağı ekonomik etkiler incelenmiş, iç borçlanma politikalarının ekonomik etkileri ise kaynaklarına göre sınıflandırılarak ortaya konulmuştur. Çalışmamızın konusu olan "dışlama etkisi"nin teorik altyapısı da bu bölümde verilmeye çalışılmıştır. Dördüncü bölümde; Türkiye'de 1990-2000 aralığında ortaya çıkan iç borçlanmanın ekonomik etkilerini anlatmış, özel sektörün mali piyasalardan dışlanması; bankacılık sektörü, sermaye piyasaları ve şirketler bazında anlatılmış ve özel sektörün sabit sermaye yatırımlarındaki gelişmeler de ayrıntılarıyla incelenmiştir. Özellikle bu bölümde, bol miktarda tablo ve veri kullanılmış, rakamlarla bu dönemdeki gelişmeler ortaya konulmuştur. Son olarak çalışmamızda incelenen dönem ekonometrik olarak da analiz edilmeye çalışılmış, iç borçlanmanın özel sektör üzerindeki etkileri uygulanan modellerle ölçülmeye çalışılmıştır.The dynamics of Turkish economy that have changed after 1980 have brought new economic causes to the agenda together with these changes. Liberalization policies and increasing investments to infrastructure have brought to scarcity of resources. Because of the inflationist effect caused by use of resources of the Central Bank, governments have mostly chosen to borrow from domestic markets. This preference has increasingly continued until today, and the policies of the domestic borrowing have caused a vicious circle, recently this has caused to pay debts with debts, thus the initial aims and preferences of borrowing have been lost. That is to say, domestic borrowings that used previously for financing to invesments already have been used for existing debts, and because of this, high interests rates, high inflation phenomenon, low investment and low rate of growth have come to agenda.The aim of this study; to analyze the economic effects caused by the policies of domestic borrowing in Turkey in the decade of 1990-2000, and to pay special attention to some negative effects among those effects on private sector. This study which tries to examine the private sector being excluded from financial and real sectors tries to analyze how much "crowding-out" effect has been realized in Turkey. This work composes of four chapters. First chapter examines the reasons that cause financing deficits of public sector, and financing deficits of public sector is examined on the basis of the units composing public sector, and it is analyzed why governments have borrowed. History of borrowing, especially domestic borrowing, in Turkey is examined, and together with technics of domestic borrowing and management of domestic borrowing is also mentioned. At the end of the chapter, policies of domestic borrowing and monetary policies are also studied. Moreover, the coordination among borrowing and monetary policies that has been tried to be established between the Treasury and the Central Bank is also examined.In the third chapter of our study, I examine the effects caused by borrowing, and economic effects of domestic borrowing are studied by classifying according to their sources. Theoretical structure of the effect of "crowding-out" which is the subject of our study is also examined in this part.In the fourth chapter are studied economic effects of domestic borrowing in the period of 1990-2000, and are examined the exclusion of private sector from financial markets on the basis of banking sector, capital markets and firms, and are exclusively analyzed the role of private sector on the developments in fixed capital investments. Especially in this chapter, a lot of tables and data are used, and the developments in this period are showed with numbers. At the end of the chapter, economic effects of borrowing policies on private sector are tried to be anayzed by applying econometric models