Tarih-i Nihadi: (80b-152a) (transkriptsiyon ve değerlendirme)

Hayatı hakkında pek fazla bilgiye sahip olmadığımız ve Nihâdî mahlaslı bir müellif tarafından yazılan Târih-i Nihâdî adlı eser, Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan 1686 yılına kadarki olayları içermektedir. Tesbit edilebilen üç nüshası bulunan eserin, bizim çalıştığımız nüshası, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde Bağdat Kısmı numara 219'da kayıtlı bulunmaktadır.Çok güzel bir Türkçe ile ve akıcı bir dille yazılan eser 213+1 varaktan oluşmuş olup, eksik sayfası bulunmamaktadır.Müellifi hakkında 1621 yılında Bursa'da doğduğuna ait bilgi dışında fazla bir malumata sahip olmadığımız eserde, Osmanlı Devleti'nin kuruluş ve yükselme dönemleri olayları yukarıda bahsedildiği gibi 1685'e kadar anlatılmaktadır. Bu olaylar anlatılırken çeşitli kaynaklardan da yararlanılmış, müellif olayları ya bizzat görmüş ya da konuya vakıf olan kişilerin rivayetlerine başvurmuştur. Özellikle II. Osman döneminden itibaren verilen bilgilerin özel bir anlamı vardır. Zira bu dönem onun olaylara şahit olma ihtimalinin kuvvetli olduğu dönemdir.Târih-i Nihâdî'nin tarafımızdan transkript edilen kısmı, 80b ile 152a varakları arasındadır. Bu bölüm Sultan Osman'ın Hicaz'a gitmeğe karar vermesi ve Kul Taifesi'nin buna tepki gösterip onun tahttan indirilmesi ve Sultan Mustafa'nın tahta geçmesi ile başlar, Sultan Mehmed dönemi olaylarına ( Gürcü Nebi olayı) kadar devam eder. Daha çok bu dönemde devlet içindeki taht mücadeleleri, devlete karşı girişilen isyan hareketleri ( Abaza Paşa'nın isyanı gibi), vezirlerin azledilmesi, yeniçeriler ile vezirler arasındaki mücadeleler ve bu mücadelelerin vezâret makamına etkileri, yapılan seferler ( Bağdat Seferi, Girid Seferi gibi) gibi olaylara değinilmektedir.Eserde olayların sadece kuru olarak anlatımıyla yetinilmeyip, müellif bazen yorumlar yaparak bazen tenkitlerde bulunarak fikrini de beyan etmiş; bu da eserin değerini daha da artırmıştır. Ayrıca yararlanılan kaynakların hepsi olmasa da birçoğu zikredilmiştir. Eserin diğer kısımlarından baş kısmı Hasine Biga ve son kısmı Hande Nalan Özkasap tarafından çalışılmıştır.Netice olarak Târih-i Nihâdî dikkatli bir bakış açısıyla incelemeye tabi tutulduğunda, çok özgün bilgilere ulaşabileceğimiz, özellikle müellifin bizzat yaşadığını tahmin ettiğimiz dönemlere ait bilgiler açısından; birinci elden kaynak özelliğine sahip ve tarih ilmine önemli ölçüde fayda sağlayacağına inandığımız başvurulabilecek bir eserdir.The book, "Tarih-i Nihâdî" was written by an author with the nickname of "Nihâdî" about whom we don't have much in formation. This work contains incidences from the foundation of the Ottaman Empire to the year 1686. There are three known copies of the Baghdad section, number 219 in the Library of the Topkapı Palace.The book which was written with a smart and fluent Turkish consists of 213+1 pages with no missing page.We don't know much about the author except that he was born in Bursa. In the piece he narrates the events from the establishment and rice period of the Ottoman Empire until the year 1685. When he describes these events, he uses various sources and the author either saw them or reported from the accounts of the eye-witnesses. Especially the information from the period which he mast probably observed the events directly.The part of "Tarih-i Nihâdî" transcripted by us is between 80b and 152a. This part starts with the decision of Osman II to go Hidjaz and reaction of the slaves, and continues until the time of Sultan Mehmed IV. There were, mainly, canflicts for the throne, revolts ( Abaza Paşa Revolt, etc.) dismission of viziers, conflicts between Janissaries and viziers and their impact on vizierate, military expeditions ( Crete, Baghdad, etc.)The author not only narrates the events but also sometimes gives his opinion and makes criticism. This aspect of the work makes it more valuable. Moreover, most of the sources are mentioned. Other parts were studied by Hasine Biga ( the first part ) and Handa Nalan Özkasap ( the last part ).In conlusion, when we critically examine Tarih-i Nihâdî we can obtain original information, especially the ones which we expect to be form the author's his own experience. For this reason, this work can be regarded as a primary source which is very useful for history science