Okul müdürlerinin girişimcilik yeterliklerinin üretken liderlik becerileri üzerindeki etkisinde sürdürülebilir yönetim davranışlarının aracılık etkisine dair karma yöntem çalışması = A mixed method study on the mediation effect of sustainable management behaviors in the effect of school principals 'entrepreneurship competences on generative leadership skills

ÖZETÖrgütsel uygulamalar, çağdaş yönetim mekanizmalarında yenilikçi ve üretken anlayışlar ve liderlik tarzları gerektirmekte olup bu anlayışın okul liderlerinin davranış yapılarına yansımasında okul liderlerinin girişimcilik yeterliklerine sahip olması ve üretken liderlik sergilemeleri önem arz etmektedir. Aynı zamanda bu girişimsel ve üretken lider davranışlarının örgütte gelişim ve değişim sağlayan süreçlerinde liderlerin ekonomik, çevresel, örgütsel ve sosyal hassasiyetleri göz önünde bulundurması gerekmektedir. Bu durum üretkenliğe yönelen örgütsel yenilik ve üretim yapılarında liderlerin, sürdürülebilir yönetim davranışları sergilemelerini de gerekli kılmaktadır. Böylece, örgütün devamlılığı ve geleceğe taşınması kolaylaşmaktadır. Bu yönüyle modern örgüt işleyişi, okul liderlerinin girişimcilik yeterliklerine, sürdürülebilir yönetim davranışlarına ve üretken liderlik becerilerine sahip olmasını ve geliştirilmesini ihtiyaç haline getirmiştir.Karma yöntem araştırma desenlerinden biri olan ve kısmen karma ardışık eşit statülü tasarım ile yürütülen bu araştırmanın amacı, devlete ait okullarda görev yapan okul müdürlerinin girişimcilik yeterlikleri, üretken liderlik becerileri ve sürdürülebilir yönetim davranışları arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Araştırmanın nicel boyutu, ölçek geliştirme aşamasında açımlayıcı faktör analizinin gerçekleştirildiği ilk uygulamada 436, doğrulayıcı faktör analizinin ve yapısal eşitlik modellemesinin (YEM) gerçekleştirildiği ikinci uygulamada ise 724 öğretmen örnekleminde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın nitel boyutunda ise farklı okul türlerinde görev yapan 25 okul müdürü çalışma gurubunu oluşturmuştur. Araştırmanın nicel boyutunda verilerin toplanması amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen Girişimcilik Yeterlikleri Ölçeği (GYÖ) ve Sürdürülebilir Yönetim Davranışları Ölçeği (SYDÖ) ile Çetin ve Demirbilek (2020) tarafından geliştirilen Üretken Liderlik Ölçeği (ÜLÖ) kullanılmıştır. Nitel verilerin toplanmasında ise yarı yapılandırılmış sorulardan oluşan görüşme formu kullanılmıştır. Nicel boyutta verilerin analizinde öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin girişimcilik yeterlikleri, sürdürülebilir yönetim davranışları ve üretken liderlikleri arasındaki ilişkileri incelemek amacıyla Lisrel programı kullanılarak yapısal eşitlik modellemesi (YEM) gerçekleştirilmiştir. Nitel verilerin analizinde ise içerik analizi tekniği kullanılarak araştırma soruları çerçevesinde kod, kategori ve temalar oluşturulmuştur.Elde edilen bulgulara bakıldığında nicel boyutta öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin girişimcilik yeterliklerinin okul müdürlerinin üretken liderliklerini pozitif yönde yordadığı ve etkilediği ve okul müdürlerinin sürdürülebilir yönetim davranışlarının bu etkide kısmi aracılık etkisine sahip olduğu tespit edilmiştir. Okul müdürlerinin görüş ve algılarına göre elde edilen bulgulara dayanan nitel boyutta ise okul müdürlerinin bu değişkenlere yönelik algı ve anlamlandırmalarının, araştırmanın nicel boyutunda geliştirilen ilgili değişkenlere ait ölçek alt boyutları doğrultusunda temalandığı görülmüştür. Bununla birlikte araştırmanın nitel kısmında elde edilen bulgulara göre okul müdürlerinin girişimcilik yeterliklerinin daha çok risk alma, sonuç elde etme, çevresel imkânları harekete geçirme, azim ve kararlılık, inisiyatif-sorumluluk alma, fırsatları yakalama ve değerlendirme, paydaş gücünden yararlanma, ikna etme, etkili iletişim-etkileşim kurma, fikir çeşitliliğini destekleme ve gerçekçi fikirlere duyarlılığı kapsadığı; okul müdürlerinin sürdürülebilir yönetim davranışlarının daha çok aidiyet duygusu kazandırma, fırsat eşitliğini sağlama, adalet ve güven sağlama, kurumsal kültür ve kimlik oluşturma, sosyal sorumluluk faaliyetleri yürütme, paydaşlara motivasyon desteği sağlama, kaynak tüketiminde önceliklendirme, bütçe dengesini sağlama ve var olan kaynakları koruma, çevre-doğayı koruma ve bilinç oluşturma, geri dönüşüm uygulamalarını destekleme, olumlu örgütsel iklimi ve mirası korumayı kapsadığı; okul müdürlerinin üretken liderliklerinin ise daha çok okulda özgür ve rahat bir ortam yaratma, kurumsal gelişime yönelik informal görüşmeler, işbirliği süreçlerini harekete geçirme, yaratıcılığın ve yeniliğin desteklenmesi, paydaşları üretime sevk etme, birey yeteneklerini tespit ve birey potansiyelini keşfetme, üretme ve geliştirme ihtiyacı hissetme, varsayım ve alışkanlıklara meydan okuma, rutin dışına çıkma, kişisel gelişime yönelik ihtiyaç hissetme, paydaşları gelişim ve öğrenmeye teşvik etmeyi kapsadığı tespit edilmiştir. Elde edilen bu bulgular çerçevesinde okul liderlerinin hizmet öncesi seçimi ve eğitimi ile hizmet içi gelişimlerinin sağlanmasında okul müdürlerinin girişimcilik yeterlikleri, sürdürülebilir yönetim davranışları ve üretken liderlik davranış ve beceri alanlarının dikkate alınması önem arz etmektedir.İÇİNDEKİLERETİK BEYANiÖZGEÇMİŞiiÖNSÖZiiiÖZETvABSTRACTviiİÇİNDEKİLERixKISALTMALARxiiTABLOLAR LİSTESİ1ŞEKİLLER LİSTESİ6BÖLÜM I: GİRİŞ91.1.Problem Durumu91.2.Amaç141.3.Önem141.4.Sayıltılar151.5.Sınırlılıklar161.6.Tanımlar16BÖLÜM II: ALANYAZIN VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR192.1. GİRİŞİMCİLİK (ENTREPRENEURSHIP)192.1.1. Girişimcilik Kavramı ve Tarihsel Gelişim192.1.2. Girişimcilik Yeterlikleri ve Özellikleri252.1.3. Girişimcilik ve İnovasyon382.1.4. Girişimciliğin Boyutları402.1.5. Girişimcilerin İşlevleri422.1.6. Girişimcilik Türleri432.1.7. Sürdürülebilir Girişimcilik482.1.8. Girişimci Yönetim ve Liderlik512.1.9. İç Girişimcilik (Intrapreneurship)572.1.10. Girişimcilerin Başarı Faktörleri612.1.11. Girişimcilik Eğitimi632.1.12. Girişimcilik ve Okul702.1.13. Okul Yöneticileri ve Girişimcilik752.2.SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK (SUSTAİNABİLİTY)802.2.1.Sürdürülebilirlik Kavramı ve Tarihsel Gelişim802.2.2.Sürdürülebilirliğin Boyutları862.2.3.Sürdürülebilirlik Modelleri902.2.4.Örgütsel Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilir Yönetim962.2.5.Sürdürülebilir Lider Özellikleri1052.2.6.Sürdürülebilir Kalkınma ve Gelişimin İlkeleri1132.2.7.Sürdürülebilirlik Sürecinde Hesap Verme ve Raporlama1162.2.8.Sürdürülebilirlik Anlayışı ve Bilinci1252.2.9.Eğitimde Sürdürülebilirlik1292.2.10.Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri ve Eğitim1342.2.11.Sürdürülebilirlikte Okul Liderlerinin Rolü1402.3.ÜRETKEN LİDERLİK (GENERATİVE LEADERSHİP)1432.3.1.Üretkenlik1432.3.2.Yaşayan (Canlı) Sistemler1452.3.3.Beyin/Zihin Sistemi1472.3.4.Üretken Liderlik1512.3.5.Üretken Lider Özellikleri1552.3.6.Geleneksel Liderlikten Üretken Liderliğe1582.3.7.Üretken Liderlik ve Keşfetme1602.3.8.Üretken Liderlikte Yeterlikler1612.3.9.Üretken Liderlik ve Koçluk1652.3.10.Üretken Liderliğin Uygulama Göstergeleri1662.3.11.Üretken Okul Liderliği ve Eğitim1692.4.İLGİLİ ARAŞTIRMALAR1752.4.1.Girişimcilik ve Girişimcilik Yeterlikleri İle İlgili Araştırmalar1752.4.2.Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilir Yönetim İle İlgili Araştırmalar1832.4.3.Üretkenlik ve Üretken Liderlik İle İlgili Araştırmalar196BÖLÜM III: YÖNTEM2023.1. Araştırmanın Deseni2023.2. Evren ve Örneklem/Çalışma Grubu2073.3. Veri Toplama Araçları2133.4. Verilerin Toplanması2723.5. Verilerin Analizi2743.6. Geçerlik ve Güvenirlik278BÖLÜM IV: BULGULAR2834.1. Nicel Boyutta Bulgular2834.2. Nitel Boyutta Bulgular296BÖLÜM V: SONUÇ VE TARTIŞMA5015.1.Nicel Bulgulara İlişkin Sonuç ve Tartışma5025.2.Nitel Bulgulara İlişkin Sonuç ve Tartışma5085.3.Öneriler531KAYNAKÇA534EKLER566--------------------ABSTRACTOrganizational practices require innovative and generative understandings and leadership styles in contemporary management mechanisms, and school leaders must have entrepreneurial competencies and exhibit generative leadership in the reflection of this understanding of their behavioral patterns. At the same time, leaders should consider economic, environmental, organizational, and social sensitivities in the processes of these entrepreneurial and generative leadership behaviors that provide development and change in the organization. This situation makes it necessary for the leaders to exhibit sustainable management behaviors in organizational innovation and generation structures that are oriented towards generativity. Thus, the continuity of the organization and carrying it into the future become easier. In this respect, modern organizational functioning makes it necessary for school leaders to have and develop entrepreneurial competencies, sustainable management behaviors, and generative leadership skills. This research, which was carried out with the partially mixed sequential equal status design that is one of the mixed-method research designs, aims to examine the relationships between entrepreneurial competencies, generative leadership skills, and sustainable management behaviors of school principals working in state schools. The quantitative dimension of the study was carried out with 436 teachers in the first application in which the exploratory factor analysis was performed during the scale development stage, and with 724 teachers in the second application in which the confirmatory factor analysis and structural equation modeling (SEM) were carried out. In the qualitative aspect of the study, 25 school principals working in different school types formed the working group.To collect data in the quantitative dimension of the research, the Entrepreneurship Competencies Scale (ECS) and Sustainable Management Behaviors Scale (SMBS) developed by the researcher and the Generative Leadership Scale developed by Çetin and Demirbilek (2020) were used. An interview form consisting of semi-structured questions was used to collect qualitative data. In the analysis of quantitative data, structural equation modeling (SEM) was carried out using the Lisrel program to examine the relationships between the entrepreneurship competencies, sustainable management behaviors, and generative leadership of school principals according to the perceptions of teachers. In the analysis of qualitative data, codes, categories, and themes were created within the framework of research questions using the content analysis technique.The findings of the study revealed that the entrepreneurship competencies of school principals positively predicted and affected their generative leadership according to the perceptions of teachers in the quantitative dimension, and the sustainable management behaviors of school principals had a partial mediating effect on this effect. In the qualitative dimension based on the findings obtained according to the opinions and perceptions of the school principals, observations exhibited that school principals’ perceptions and interpretations of these variables were themed in line with the scale sub-dimensions of the relevant variables developed in the quantitative dimension of the study. On the other hand, according to the findings obtained in the qualitative part of the research, the entrepreneurship competencies of school principals mostly included taking risks, achieving results, activating environmental opportunities, tenacity and determination, taking initiative-responsibility, seizing and evaluating opportunities, benefiting from stakeholder power, persuasion, effective communication and interaction, supporting the diversity of ideas, and sensitivity to realistic ideas. The sustainable management behaviors of school principals were determined to mostly include gaining a sense of belonging, ensuring equal opportunities, securing justice and trust, creating corporate culture and identity, carrying out social responsibility activities, providing motivational support to stakeholders, prioritizing resource consumption, ensuring budget balance and protecting existing resources, conservation of the environment and raising awareness, supporting recycling practices, and preserving a positive organizational climate and heritage. The generative leadership of school principals mostly included creating a free and comfortable environment in the school, informal interviews for institutional development, activating cooperation processes, supporting creativity and innovation, encouraging stakeholders to generate, exploring individual talents and discovering the potential of individuals, feeling the need to generate and develop, challenging assumptions and habits, going out of routine, feeling the need for personal development, and encouraging stakeholders to develop and learn. Within the framework of these findings, it is important to consider the entrepreneurial competencies of school principals, their sustainable management behaviors, and their generative leadership behaviors and skills in the pre-service selection and training of school leaders and their in-service development