Bakıllani ve Kadi Abdülcebbar’a göre rızık ve ecel problemi

BÂKILLÂNİ VE KÂDÎ ABDÜLCEBBÂR’A GÖRE RIZIK VE ECEL PROBLEMİ Ünlü Eş’arî kelamcısı Ebu Bekir el-Bâkıllânî ile Mu’tezile kelamcısı Kâdî Abdülcebbâr’ın ecel ve rızık konusundaki görüşleri açısından mukayeseyi konu edinen çalışmamızda her iki müellifin de kendi mezhepleri açısından konuya tartışmalı bir şekilde yaklaştıklarını gördük. Bâkıllânî maktulün Allah’ın dilemesiyle daha fazla yaşama imkanını kabul etmiş, fakat bunun caiz olmadığını söylemiştir. Ayrıca maktulün hayatının uzaması da caiz değildir. Bâkıllânî rızık konusunda ise bütün kulların ve hayvanların rızkının Allah’tan olduğunu, helal olsun, haram olsun O’ndan başka rızık veren hiç kimse olmadığını bu konuda müslümanların icma içinde olduklarını söylemiştir. Yine haramın rızık olmasının nedeninin, Allah’ın onu beden için gıda ve kuvvet kılması olduğunu söylemiştir. Mu’tezilî alim Kâdî Abdülcebbâr ise maktulün katil tarafından öldürülmemesi durumunda ölmesinin de yaşamasının da mümkün olduğunu, maktulün yaşamasının onun için salah olması durumunda Allah’ın onu yaşatacağını, ölmesinin maktul için salah olmaması durumunda da Allah’ın onu öldüreceğini savunmuştur. Rızkın kişinin faydalandığı ve başkasının onu bundan yasaklama hakkının olmadığı şey olduğunu söylemiş, böylece haramı rızkın tanımı içinden çıkarmıştır. Genel olarak rızkı “mutlak” ve “muayyen” olmak üzere ikiye ayırmıştır. Kâdî Abdülcebbâr rızkın Allah’tan olduğunu, direkt ya da sebep olmak suretiyle rızkın kulun kudretinde olmadığını söylemiştir. Rızık talep etmenin haram olduğunu savunanların görüşlerini tek tek ele alarak incelemiş ve deliller göstererek reddetmiştir. Kulun helak olma tehlikesi olduğunda Allah’ın onu rızıklandırmasının vacib olduğunu, rızkın kul için şer olması durumunda ise Allah’ın onu rızıklandırmasının haram olduğunu savunmuştur. Netice itibariyle ecel konusunda Kâdî Abdülcebbâr’ın, rızık konusunda ise Bâkıllânî’nin daha mutedil bir yol takip ettiğini düşünmekteyiz. Bâkıllânî ecel ve rızık görüşlerinde daha çok kendi mezhebinin görüşleri çerçevesinde konuyu ele almış ve Mu’tezile’yi eleştirmiştir. Kâdî Abdülcebbâr ise kendisi açısından meseleyi ele almış, görüşlerini reddeden herkesi, gerek kendi mezhebinden gerekse de diğer mezheplerden olsun eleştirmiş, zaman zaman da eleştiri sınırlarının dışına çıkmıştır. FOOD AND DEATH PROBLEM ACCORDING TO BAKILLANI AND KADI ABDULCEBBAR My study on the comparison of well- known Esari theologian Ebu Bekir el-Bakillani’s opinion about death and rizik with Mutezile theologian Kadi Abdulcebbar’s has revealed the fact that both writers approach the subjects contradictorily in terms of their sects (school of thought). Bakillani approves the possibility of victim’s living longer on Allah will, but says that this is not acceptable. Moreover, the continuation of life is not true in that case. When it comes to the subject of food, Bakillani believes that all food is created by Allah for people and animals. He is also in the view that there is nobody who can grant food except for Allah, reminding the agreement among Muslims on this topic. Unlawful things are also food on the basis that Allah creates it as nourishment for the body. On the other hand, Kadi Abdulcebbar, a Mutezile scholar, holds the view that the person who has been attacked could be either alive or death unless there is not such an attempt. Allah would keep him alive on condition that it is for his benefit or bring death to him if not beneficial. He defines food as thing a person benefit from and thing can not be prohibited, so he excludes illegimates from his definition of food. He divides the concept of food into two categories as certain and uncertain rizik. Kadi Abdulcebbar says that rizik comes from Allah and it is not related to people’s omnipotence directly or indirectly. In addition, he refutes the opinion of those who supports that it is unlawful to ask for food after having considered their claims one by one with evidence. 9- He asserts that it is incumbent on Allah to feed creatures if there is any possibility of death whereas it is wrong on condition of its being harmful for them. In conclusion, I suppose that Kadi Abdulcebbar’s views on death are better and Bakillani’s view’s on food are more acceptable. Bakillani studies the subjects in his sect’s limit and criticizes Mutezile. However, Kadi Abdulcebbar uses his own point of view and criticizes anyone refusing his opinions regardless of their sects. He sometimes goes beyond bounds of criticism