Ehl-i hadis red edebiyatında haberi sıfatlara dair ayetleri anlama ve yorumlama

Kur’an’ı Kerim ayetlerinin bir kısmında ilahi zat hakkında insana ait özellikleri, beşeri nitelikleri belirten tabirlerin kullanıldığı görülür. Tarihi süreç içerisinde haberî sıfatlar başlığı altında toplanan bu tabirlerin nasıl anlaşılması gerektiği İslam düşünce tarihindeki önemli tartışma konularından birisini oluşturur. Konu etrafında teşbih, tevil ve tefviz olarak tanımlanan üç farklı yaklaşım geliştirilmiştir. Teşbih yaklaşımını benimseyenler söz konusu tabirlerin tevil edilmesine, yorumlanmasına karşı çıkmış ve bunların insanbiçimci tarzda anlaşılmalarında beis görmemiştir. Bu görüşün karşı kutbunda yer alan tevil yaklaşımına göre ise haberî sıfatların geçtiği ayetler tevil edilmeli, daha soyut ve uygun anlamlara yorulmalı ve böylece söz konusu tabirlerin insanbiçimci tarzda anlaşılmaları engellenmelidir. Konu hakkındaki bir diğer yaklaşım ise tefviz olarak bilinmektedir. Diğer iki yaklaşım arasında orta yolu bulma amacı güden bu yaklaşıma göre ise tartışmalı tabirler tevil edilmemeli, zahiri üzere bırakılmalı; ancak insanbiçimci tarzda da anlaşılmamalıdır. Bu yaklaşımlardan birisini benimseyen kişiler ve mezhepler kendi görüşlerini savunmak, karşıt görüşleri eleştirmek için çeşitli metinler kaleme almış ve bunun neticesinde konu hakkında önemli bir literatür oluşmuştur. Bu literatür içerisinde tefviz görüşünü savunan Ehl-i Hadîs mensubu müelliflere ait reddiye metinleri de yer alır. Söz konusu metinlerde tevil görüşü hedef alınmış, bu görüştekilerin konu ile irtibatlı ayetlere getirdiği yorumlar eleştirilmiş, tartışmalı ayetlerin tefviz yaklaşımı doğrultusunda anlaşılması gerektiği savunulmuştur. Bu çalışmada haberî sıfatlar meselesi çerçevesinde tartışma konusu edilen ayetlerin seçilen dört reddiye metnindeki anlaşılma ve yorumlanma biçimleri incelenmiştir. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm araştırma konusu metinlerde karşı karşıya gelen iki yaklaşım olmalarından ötürü tevil ve tefviz yaklaşımlarının ana hatları itibariyle tanıtılmasına ayrılmıştır. İkinci bölümde ise seçilen reddiye metinlerindeki ayet yorumu tartışmaları, tefsir pratiği incelenmiş, söz konusu metinlerdeki yorum mantığı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. --------------------In some parts or verses of the Qur'an, refer to human characteristics about humanity, and human qualities are used for god. Depend on the aspect of understanding these expressions, which are gathered under the narrative attributes in the historical process, is one of the significant discussion subjects in the history of Islamic thought. Three different approaches have occurred around the subject such as tashbih (similarity), tawil (interpretation), and tafwiz. Those who receive the similarity approach disagreed with the interpretation and interpretation of the expressions in question and did not perceive any trouble in their understanding in antropomorphous. According to the other approach at the opposite of this view, the verses in which attributes are mentioned should be interpreted, and more intangible and appropriate meanings must be exhausted, and thus, the understanding of these expressions in a antropomorphous has to be prevented. Another approach on the subject is named as tafwiz. According to this attitude, which intends to meet the other two approaches, controversial expressions should not be interpreted, but should be left apparently; however, it must not be acknowledged in a antropomorphous. People and sects who have accepted one of these approaches have written various texts to defend their views and criticize the opposite side, and as a result of this situation, great literature has been effectuated on the matter. In this literature, there are also the refutation texts of the authors belonging to Ahlaul Hadis, who advocate tafwiz. In these texts, interpretation was censured, the remarks made by those in this way of thinking to the verses associated with the subject were criticized, and it was argued that controversial verses should be expressed to tafwiz approach.In this study, the ways of understanding and interpretation of the verses that are discussed within the framework of habari attributes are examined in the four refutation texts. The study consist of two chapters. The first chapter gives definitions of two counter terms ta’wil (interpretation) and tafwiz because of that the main issue in four texts is these two approaches. In the second part, discussions on the meaning of the verses and the tafsir practice in the selected refutation texts are examined, and the logic of the interpretation in these texts is endeavored to be revealed.