Marka değerleme yöntemleri ve markaların mali tablolara alınmalarının etkileri

Küreselleşme sürecinin ekonomik yansıması olarak ortaya çıkan ve yeni ekonomi olarak adlandırılan, bilgiye dayalı, hızlı bir şekilde değişen, teknoloji ve hizmet sektörlerinin öne çıktığı, üretim ve/veya pazarlamanın tüm dünyada yapılabildiği, çok yoğun rekabetin yaşandığı yeni iş dünyasında şirketlerin başarılı olabilmeleri, bu başarılarını sürdürebilmeleri sadece üretim tesisleri kurmaları ve bunları işletmelerinden öte bir yapılanma gerektirmektedir. Böyle bir iş ortamında, rakiplerden daha ileri bir teknoloji, personelin üstün nitelikli olması, kanunlarla korunan telif hakları/patentler ve güçlü bir marka gibi gayri maddi varlıklara sahip olan şirketler rakiplerine üstünlük sağlayabilmekte ve bu üstünlüklerini koruyabilmektedirler. Günümüzde böyle kaynaklara sahip olabilmek ve bu kaynakları elde tutabilmek şirketlerin temel stratejileri haline gelmiştir. Bunun sonucu olarak, maddi olmayan varlıklar son yıllarda işletmelerin varlıklarının giderek daha büyük kısmını oluşturmaktadır. Markalar ise maddi olmayan varlıkların hatta işletmelerin tüm varlıklarının en önemlisi addedilmektedir. Diğer taraftan muhasebe sistemleri markalar ve diğer maddi olmayan varlıkların mali tablolara alınmasına kısıtlamalar getirmekte olup bu kısıtlamalar içerde oluşturulmuş olan markaların mali tablolara alınmasına imkân vermemektedir. Bu husus birçok yazar tarafından işletmelerin zenginliklerinin mali tablolara doğru olarak yansıtılmadığı gerekçesiyle eleştirilmektedir. Bu çalışmada maddi olmayan varlık kavramına ayrıntılı olarak değinildikten sonra, bir maddi olmayan varlık olan markanın tanımlanmasına ilişkin tartışmalara, hukuki yönden markanın durumuna, markanın işlev ve özelliklerine, marka değerleme ihtiyacının nasıl doğduğuna, marka değerlemelerinin kullanım alanlarına vb. hususlara yer verilmiş, markalara ilişkin olarak yurtdışında ve Türkiye'de uygulanan muhasebe kuralları açıklanmıştır. Ardından dünyada ve Türkiye'de kullanılmakta olan marka değerleme yöntemlerinin hesaplama usulleri, dayandıkları varsayımlar, sahip oldukları eksiklikler, marka değerinin çarpıtılmasına imkân verecek sübjektif yönleri ayrıntılı olarak incelenmiş, söz konusu marka değerleme yöntemlerine ilişkin örneklere yer verilmiştir. Bu çerçevede markaların mali tablolara alınmalarının etkileri tartışılmış ve çeşitli önerilere yer verilmiştir. ABSTRACTThe new business environment, dubbed also as the new economy, is based on information, changes rapidly, pushes technology and services sectors to the front and allows handling of production and/or marketing worldwide, under intense competition. In such an environment, success of companies require more than building production facilities and operating them; and only those companies which own intangible assets like superior technology, high quality employees, patents and strong brands, can secure larger market shares and keep their positions.Today, it has become the main strategy for companies to have such resources and keep them at hand. As a result of this, intangible assets have increasingly constituted larger portions of assets of companies. Brands are considered to be the most significant of these intangible assets or even of all assets of a company. On the other hand, accounting systems put restraints on handling of brands in the financial tables, which do not allow internally-created brands to be recognized on financial tables. Many authors have been critical of these restraints, claiming that riches of the companies are not accurately reflected on the financial tables. This research, after outlining the concept of "intangible assets" in detail, goes into discussions around definition of the "brand" as an intangible asset, legal views on "brands", functions and properties of brands, rise of the need for valuation of brands, uses of brand valuation, and etc.; and then, explains the accounting rules for brands both in Turkey and abroad. After that, it investigates, in detail, the assumptions, calculation methods, deficiencies and several subjective aspects of different brand valuation methods with examples. In this respect, possible consequences of recognizing brands in the financial tables are discussed and several suggestions are put forward