Ebû Ca'fer et-Tûsî ve Fahreddin er-Râzî'nin tefsirleri bağlamında Ebü'l-Kâsım el-Belhî'nin Kur'an'a yaklaşımı

Ebü’l-Kâsım el-Belhî (ö. 319/931) hicrî dördüncü asır âlimlerinden olup Mu‘tezile’nin Bağdat ekolünün önemli temsilcilerindendir. Arap dili, felsefe, tarih, fıkıh, kelam, hadis ve tefsir gibi pek çok sahada eserler te’lif etmiş olan Belhî, yaşadığı dönemde kimileri tarafından “Mu‘tezile ehlinin imamı” gibi vasıflarla nitelendirilmiştir. Bu şekilde çok yönlü vasıflara sahip olan ve görüşleriyle gerek sünnî, gerekse şiî ekollerin teşekkülünde önemli tesirleri bulunan bir âlimin müfessir kimliğinin tebarüz ettirilmesi son derece mühim bir husus olduğundan bu çalışmada, Belhî’nin Kur’an’a olan yaklaşımının ve ayetleri yorumlama keyfiyyetinin yapı taşları yine onun tefsirinden hareketle tespit edilmeye çalışılmıştır. Ancak günümüzde mezkûr tefsire doğrudan ulaşma imkânı olmadığı için bu tespit başta Fahreddin er-Râzî, Ebû Ca’fer et-Tûsî ve İmam Mâtürîdî gibi Belhî’nin görüşlerini günümüze aktaran eserler üzerinden yapılmıştır. Bu eserlerin tarama yöntemiyle incelenmesi neticesinde Belhî’nin hem Kur’an ilimlerine hem de Kur’an ayetlerine olan yaklaşımı belirlenmiş; onun Kur’an ve yorum anlayışının parametreleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.--------------------Abū al-Qāsim al-Balkhī, the fourth century AH scholar, is one of the significant representatives of the Baghdad School of Mu’tazila. Balkhī who has different works in many fields such as Arabic language, philosophy, history, fiqh, kalām, hadīth and tafsīr was called as ‘the Imam of Mu’tazila group’ by some people in his era. Since it is very essential to reveal the identity of such an exegete (mufassir) who has a multi-faceted character and a great influence on the formation ofboth Sunnī and Shi’i schools, in this study, it was aimed to determine the building blocks of Abū al-Qāsim al-Balkhī’s approach to the Qur’ān and his interpretation of āyats referring to his tafsīr. However, since there is no direct access to the aforementioned tafsīr, this determination was made primarily based on the works of Fakhr al-Dīn al-Rāzī, AbūJa’far al-Tūsī and ImāmMāturīdī, which convey Balkhī’s views to our era. After examining these works by scanning method, Balkhī’s approach to both Qur’anic sciences and āyats were determined and the parameters of his understanding and interpretation of Qur’ān were revealed