Süreyya İlmen’in hayatı, faaliyetleri ve eserleri

ÖZET Bu çalışmada, I. ve II. Meşrutiyet ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerinde yaşamış ve önemli görevlerde bulunmuş, asker, siyasetçi, iş adamı ve birçok sosyo-kültürel faaliyetler içerisinde yer almış çok yönlü bir kişi olan Süreyya (Paşa) İlmen (1874–1955) ’in biyografisi ele alınmıştır. Süreyya İlmen, II. Abdülhamid’in Seraskeri Rıza Paşa’nın oğludur. Bu durum kendisine özellikle askeri hayatında birçok açıdan kolaylık sağlamıştır. Genç yaşta Avrupa’yı ve ülkenin birçok yerini görme fırsatı bulmuş ve 27 yaşında Tuğgeneralliğe kadar yükselmiştir. Ancak İttihat ve Terakki’nin iktidara gelmesi Süreyya Paşa için bu ayrıcalıklı durumun ortadan kalkmasına sebep olmuşur. Süreyya Paşa’nın askeri hayatında en dikkat çekici yönü Osmanlı Devletinde askeri havacılık konusunda faaliyetleridir. Kendisi bir nevi Türk havacılığının kurucusudur. Bunun yanıda özellikle İstanbul’un Anadolu yakasındaki sosyo-kültürel faaliyetleriyle dikkat çekmektedir. Bu bağlamda en bilinenleri Süreyya Sineması, Süreyya Plajı ve Yoğurtçu Parkı’nı gösterebiliriz. Kendisinin ticari faaliyetleri arasında; Süreyya Mensucat Fabrikası, İstanbul Sanayi ve Ticaret Odası üyeliği, İstanbul Sanayi Birliği Başkanlığı ve madencilik faaliyetlerini gösterebiliriz. Paşa’nın siyasi hayatı da oldukça renklidir. Bu bağlamda; İstanbul Belediyesindeki faaliyetleri, Cumhuriyet Halk Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası milletvekillikleri ve Toprak Emlak Serbest Teşebbüs Partisi genel başkanlığını bunlara örnek gösterebiliriz. Süreyya Paşa, bütün bu faaliyetlerin yanında yaklaşık 81 senelik hayatı boyunca yirminin üzerinde kitap da kaleme almıştır. Bunlar; ticari, siyasi ve soyso- kültürel faaliyetleri ve askerlikle ilgili teknik konular içerir.ABSTRACTThis work primarily aims to study the biography of Süreyya İlmen (Pasha) who undertook important duties as a soldier, politician, businessmen and participated in several social and cultural activities in the First and Second Meşrutiyet as well as the Republican era. Süreyya İlmen was the son of Rıza Pasha, the Serasker of Abdülhamid II (r. 1876-1909). This status became an advantage for him in many respects, especially in his military career. He thus had a chance to see Europe and several Ottoman provinces during his youth and managed to acquire the rank of a Brigadier General (Tuğgeneral) at age 27. Nevertheless, with the coming to power of the Committee of Union and Progress (İttihad ve Terakki Cemiyeti), this privileged position lost its validity.The most interesting aspect of Süreyya Pasha’s military life is his activities concerning the military aviation in the Ottoman Empire. In a way, he could be considered the founder of Turkish aviation. Moreover, his social and cultural activities, especially on the Asian side of Istanbul, deserve attention, the most famous of his contributions being Süreyya Movie Theater, Süreyya Beach and Yoğurtçu Park. Among his economic activities one could enumerate his mining enterprises and Süreyya Textile Factory as well as his presidency of the İstanbul Union of Industry and membership of the İstanbul Chamber of Industry and Commerce. Pasha’s political life was also very colorful. He was a member of the parliament from the Republican People’s Party (CHF) and Liberal Republican Party (SCF). Further examples could be his activities in the Municipality of Istanbul and his presidency of the Land, Property and Free Enterprise Party (Toprak, Emlak ve Serbest Teşebbüs Partisi). In addition to all these activities, Süreyya Pasha penned more than twenty books on his commercial, political and socio-cultural activities and several technical military subjects in his eighty one year long life