Finansal istikrarın sağlanmasında merkez bankalarının rolü ve Türkiye örneği

ÖZETFinansal istikrar fonksiyonu merkez bankalarının genetik kodunda yazılıdır. Finansal istikrarı sağlamak amacıyla kurulan merkez bankalarının en temel fonksiyonlarını yerine getirebilmeleri de yine finansal istikrarın sürdürülmesine bağlıdır. Buna rağmen çağdaş merkez bankalarının işlevsel bir finansal istikrar çerçevesi bulunmamaktadır. Bunun bir nedeni, finansal istikrarın sayısız faktörün karşılıklı etkileşimiyle biçimlenen, tanımlanması ve ölçülmesi zor bir kavram olması ise de asıl problem, finansal serbestlik döneminde finansal sistemin riskleri ve primleri en iyi biçimde dağıtarak kendi kendini düzenleyebildiği fikrinin hakim olmasıyla merkez bankaların finansal istikrar sorumluluğunun göz ardı edilmiş olmasıdır. Finansal serbestlik dönemi boyunca fiyat istikrarının sağlanması tek hedef olarak benimsenmiş ve finansal istikrarın fiyat istikrarının doğal bir sonucu olduğu kabul edilmiştir. Tezimizde bu ilişkinin ilk anda sanıldığı kadar basit ve tek yönlü olmadığını göstererek, bazen mıknatısın aynı cins kutupları gibi birbirlerini itebileceğini öne sürdük. Finansal istikrarın tanımlanmasındaki kavramsal ve teknik güçlüklere rağmen, merkez bankaları açısından asıl problemin teorik duruş olduğu iddiamızın temel dayanağı çağdaş merkez bankacılığı anlayışında sistemik risk kavramına yer verilmemesidir. Günümüzde işlevsel bir finansal istikrar çerçevesi oluşturulabilmesinin ön koşulu sistemik riskin yapısal bir problem olduğunun kabulüdür. Bu temelde finansal istikrar çerçevesinin ana unsurları; finansal sistemin reel ekonominin bir parçası olarak ele alınması, istikrarsızlığın istikrar koşullarında biriktiğinin göz önüne alınarak, makro-öngörülü tedbirlere başvurulması; döngüsellik ve varlık fiyatı gelişmeleri dikkate alınarak para politikasının hedef ufkunun genişletilmesi ve para politikasının yüzeydeki görünüşlere göre değil, ekonominin temel dinamiklerine göre belirlenmesi olmalıdır. Buna bağlı olarak günümüzde yalnızca fiyat istikrarı açısından değerlendirilen hesap verebilirlik, şeffaflık gibi kavramların finansal istikrar fonksiyonlarını da içerecek şekilde genişletilmesi gerekmektedir. ABSTRACTResponsibility of central banks in financial stability is written in their genetic code. Central banks were established to ensure financial stability and in order to carry out their basic functions they need financial stability. Nevertheless, modern central banks don’t have an operational financial stability framework. One important reason of that is financial stability is not an easy concept to define due to complex interactions of different elements that form the financial system. But the main problem is the domination of efficient market theory in the financial liberalization era that claim financial markets are self-regulating and self-correcting. During that period price stability became sole objective of central banks and financial stability accepted as a by product of price stability. In our thesis we claimed that this is not always such a straight relation and there may be trade off between price stability and financial stability. Despite the conceptual and technical difficulties in defining financial stability, our claim that main problem is modern central banks’ theoretical stance is based on modern central banks’ financial stability frameworks that don’t include systemic risk. First condition of establishing an operational financial stability framework is to accept that systemic risk is a structural problem inherent in the financial system. On these grounds main elements of financial stability framework must be based on these principles: First, it must be system-wide evaluating financial system as a part of real economy. Second, taking into account that imbalances may build up during the normal periods macro-prudential measures should be taken before the crises. Third, taking into account procyclicality and asset price developments, monetary policy should be based on a long time horizon. Also concepts like transparency and accountability which are mainly defined according to price stability have to be expanded to include financial stability