19. yüzyılda Osmanlı basınında kadının temsili : hanımlara mahsus gazete üzerinden bir değerlendirme

Teknolojik gelişmelerle birlikte çeşitlenen kitle iletişim araçlarının insanlar tarafından kullanımının yaygınlaşması medyanın kitleler üzerinde etkili olabilmesini de beraberinde getirmiştir. Mc Luhan’ ın da ifade ettiği gibi bu araçlar vasıtasıyla toplumların birbiriyle sürekli etkileşim halinde olması dünyayı küresel bir köy haline getirmektedir. Medyanın toplumlar üzerinde bu denli etkili olması, medyadaki temsillerin ne kadar önemli olduğunun bir göstergesidir.Medyada kadınlarla ilgili oluşturulan içerikler de, bireylerin kadın algısını etkilemekte ve kadının toplum içindeki yerini pekiştirebilmektedir. Ayrıca bu içerikler kadının toplumdaki mevcut konumunun değişmesine de neden olabilmektedir. Dolayısıyla kadının medyada ne şekilde temsil edildiği, toplumsal hayatta olumlu gelişmelere neden olabileceği gibi olumsuz tutum ve davranışların oluşmasına da zemin hazırlayabilmektedir.19. yüzyılda Osmanlı basınında kadının yeri de medya ve temsil kavramları ekseninde tartışılmaya değer bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Söz konusu dönem dünya tarihi açısından büyük bir öneme sahiptir. Sanayi Devrimi sonrasında yaşanan teknik gelişmeler ve Fransız Devrimiyle birlikte yaşanan toplumsal değişimler birçok toplumda etkili olduğu gibi Osmanlı’ya da tesir etmiştir. Bu durum; bilimsel ve teknik alanda sınırlı kalmamış, devlet kurumlarıyla birlikte toplumsal yaşama da yansımıştır. Çalışmada bu genel atmosfer içinde Osmanlı’nın durumu ve basın hayatındaki gelişmeler ele alınmış, yaşanan değişim süreciyle ilgili tartışmalara da yer verilmiştir. Ayrıca Osmanlı’da 19. asırda kadının durumu ele alınmış ve kadınların gerçekleştirmiş olduğu basın-yayın faaliyetleri üzerinde durulmuştur.Kadınların 19. yüzyılda Osmanlı’da gerçekleştirmiş olduğu basın-yayın faaliyetleri içinde ilk kadın dergisi olması, başyazar ve yazı kadrosunun çoğunun kadınlardan oluşması nedeniyle Hanımlara Mahsus Gazete’nin ön plana çıktığı görülmektedir.Yapılan literatür taraması neticesinde; Hanımlara Mahsus Gazete’nin gazetecilik alanında yeterince çalışılmadığı, daha çok edebiyat ve kadın kavramları ekseninde ele alındığı görülmüştür. Dergideki haberlerle ilgili akademik bir çalışmaya ise rastlanmamıştır. Literatür taraması sonucunda elde edilen bilgiler doğrultusunda bu çalışmanın, derginin ilk yüz sayısındaki haberlerin Latin harflerine çevrilmesi ve gazetecilik alanında çalışılması açısından bir ilk olma özelliğine sahip olduğu anlaşılmaktadır. Dergide haberler; dâhili havadis(iç haber) ve harici havadis(dış haber) başlıkları altında yer almaktadır. İç haberlerde yurtiçindeki olaylara yer verilirken, dış haberler ise başka ülkelerle ilgili kısa bilgiler sunmaktadır. Çalışmada, derginin ilk yüz sayısındaki 1124 adet iç haberin Latin harflerine çevirisi sağlanmış ve nitel içerik analizi tekniğinden de faydalanılarak bu haberlerde kadının ne şekilde temsil edildiği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Dergideki dış haberler genellikle yurtdışındaki gelişmelerle ilgili kısa bilgiler içerdiğinden örnekleme dâhil edilmemiştir. Araştırma evreni, derginin ilk yüz sayısında yer alan iç haberlerle sınırlıdır. Örneklem birimi ise kadınlarla ilgili ilk yüz sayıda yer alan haberler olarak belirlenmiştir. Öncelikle bu haber metinleri okunmuş ve bu doğrultuda içerik analizi için uygun kategoriler belirlenmiştir. İyi kadın, mağdur kadın ve kötü kadın olarak belirlenen kategoriler altında, yine haber içeriklerinden yola çıkılarak kodlar oluşturulmuştur. Yapılan nitel içerik analizi sonucunda; iyi kadın, mağdur kadın ve kötü kadın kategorileri içinde, iyi kadın temsilinin ön planda olduğu ve kadınların derginin iyi olarak belirlediği sınıflandırmaya özendirilmeye çalışıldığı görülmüştür. Mağdur kadın temsili ise ikinci sırada yer almaktadır. Kötü kadın temsiline ise oldukça düşük oranda rastlanmış ve bu haberler üzerinden toplumun bilinçlendirilmeye çalışıldığı görülmüştür. Topluma faydalı olma iddiası taşıyan dergideki haber içeriklerinde bu tür mesajlara sıklıkla rastlanmaktadır. Her ne kadar bazı haberlerde kişilerin kimliklerine açıkça yer verilse de genel olarak derginin toplum yararını gözetmeye çalıştığı haber içeriklerinden ve vermeye çalıştığı mesajlardan anlaşılmaktadır. Stuart Hall, temsilin anlamın inşası noktasındaki etkisinden bahsetmekte, temsilin olayın kurucu faktörü olduğunu ifade etmektedir. Medya aracılığıyla topluma sunulan konular ve sunuluş şekilleri temsil sürecini ilgilendirmektedir. Temsil, temsil edilenle ilgili anlamın inşasında etkin bir role sahiptir. Temsillerle oluşturulan anlamlar da dinamik bir yapıya sahip olan kültürün zamanla değişimine sebep olabilmektedir. Dolayısıyla bir şeyin temsil edilme biçimi, o şeyle ilgili toplumsal algıyı şekillendirebilmekte, toplumun temsil edileni anlamlandırmasına doğrudan etki etmektedir.Temsil kavramı ve Hall’ un temsille ilgili inşacı yaklaşımı üzerinden yol alınan çalışmada yapılan içerik analizi sonucunda, haberlerde ağırlıklı olarak iyi kadın temsiline yer verildiği görülmüştür. Bu haberlerdeki iyi kadın imajının toplumdaki kadın algısına katkı sunduğu düşünülmektedir. Haberlerin sunuluş şeklinden ve verdiği mesajlardan anlaşıldığı üzere, toplumda kadınla ilgili anlamların derginin iyi olarak belirlediği sınıflandırma doğrultusunda inşası söz konusudur.--------------------The widespread use of mass media, which diversified with technological advances, has brought about the media's influence on the masses. As Mc Luhan stated, the society's constant interaction with each other through these tools makes the world a global village. The media being so effective on societies is an indication of how important media representations are.Content created about women in the media also affects women's perception of women and can reinforce women's place in society. In addition, these contents may cause the current position of women in society to change. Therefore, how women are represented in the media can lead to positive developments in social life as well as prepare the ground for negative attitudes and behaviors.In the 19th century, the place of women in the Ottoman press appears to be a subject worth discussing in terms of media and representation. This period has a great importance in terms of world history. The technical developments that took place after the Industrial Revolution and the social changes that took place with the French Revolution affected the Ottoman as well as being effective in many societies. This situation; not only limited in scientific and technical fields, but also reflected in social life with state institutions. In this study, the situation of the Ottoman Empire and the developments in the press life were discussed in this general atmosphere and discussions about the change process were also included. In addition, the situation of women was discussed in the 19th century in the Ottoman Empire and the press and publishing activities of women were emphasized.It is seen that the women newspaper was the forefront because it was the first women's magazine among the press and publishing activities carried out by women in the 19th century, and that most of the editorial and writing staff were women.As a result of the literature review; It has been observed that the Mrs. missus newspaper is not working adequately in the field of journalism, rather it is dealt with in terms of literature and women. No academic study on the news in the magazine was found. In line with the information obtained as a result of the literature review, it is understood that this study has the feature of being the first in terms of translating the news in the first hundred issues of the magazine into Latin letters and working in the field of journalism.News in the magazine; It is included under the headings of internal news (internal news) and external news (external news). While domestic events take place in domestic news, foreign news provides brief information about other countries. In the study, the translation of 1124 internal news in the first hundred issues of the magazine to Latin letters was provided and it was tried to reveal how the woman was represented in these news by using the qualitative content analysis technique. The foreign news in the journal is not included in the sample since it usually contains short information about the developments abroad. The research universe is limited to internal news in the first hundred issues of the journal. The sampling unit was determined as the news in the first hundred issues about women. First of all, these news texts were read and categories suitable for content analysis were determined accordingly. Codes were created based on news content under categories determined as good women, victim women and bad women.As a result of the qualitative content analysis; It is seen that good women representation is at the forefront among the categories of good women, victim women and bad women, and women are tried to be encouraged to be classified as good. Victim women's representation is in second place. The representation of bad women was found at a very low rate and it was observed that the society was trying to raise awareness through these news. Such messages are frequently seen in the news content of the magazine that claims to be beneficial to the society. Although some of the news have clearly stated the identities of the individuals, it is generally understood from the news content and the messages that the journal tries to protect the public interest.Stuart Hall talks about the impact of representation on the construction of meaning, expressing that representation is the founding factor of the event. Issues presented and presented to the society through the media concern the process of representation. Representation plays an active role in building the meaning of what is represented. The meanings created by the representations can cause the culture, which has a dynamic structure, to change over time. Therefore, the way something is represented can shape the social perception about that thing, and it directly affects the meaning of the society.As a result of the content analysis conducted in the study, which was based on the concept of representation and Hall's constructive approach to representation, it was observed that the news included predominantly good female representation. It is thought that the image of good women in these news contributes to the perception of women in society. As can be understood from the way the news is presented and the messages it gives, the meanings of women in society are constructed in line with the classification determined by the journal as good