Hâlid Ziya Uşaklıgil'in romanlarında umut ve umutsuzluk

Bu çalışmada, Hâlid Ziya Uşaklıgil’in (1865–1945) romanları umut veumutsuzluk kavramları çerçevesinde incelenmektedir. Umut ve umutsuzluk, biri yazarınbiyografisinde, diğeri ise eserlerinde olmak üzere iki düzlemde incelenmiştir. Siyasaldüşünce yapısını, bireysel özgürlükleri ön plana alan liberalizm etrafında kuran HâlidZiya Uşaklıgil, yaşamını -devrin bireysel özgürlükleri yok eden siyasi atmosferinin veedebi/felsefi tercihlerinin ve çevresindeki ölümlerin etkisiyle- büyük ölçüde umutsuzlukiçinde sürdürmüştür. Yazarın çocukluğundan itibaren yazın dünyasındaki kırk yılınıanlattığı hatıratı Kırk Yıl bu umutsuzluğu ve onun negatif yüzü umudu imleyenpasajlarla doludur. Uşaklıgil’in yazını bu umut ve umutsuzluk anlarının çatışmasındanoluşur. Bu hâliyle iki kavram yazarın hayatının ve eserinin merkezi konumundadır.Umut ve umutsuzluk kavramlarının yarattığı ikinci katmansa eserler üzerinde etkisinigösterir. İzmir dönemi romanları olarak anılan Sefile, Nemide, Bir Ölünün Defteri, Ferdive Şürekâsı ile İstanbul dönemi romanlarını oluşturan Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, KırıkHayatlar ve Nesl-i Ahîr romanlarında aşk, yoksulluk ve varoluş meseleleri çevresindeteşekkül eden umut ve umutsuzluk kavramları daima bir dönüşüm içindedir. Çalışmadabu dönüşümün sebepleri, kırılma ve yekdiğerine dönüşme anları incelenmiştir.--------------------This thesis investigates Hâlid Ziya Uşaklıgil’s (1865–1945) novels in terms ofthe hope/ despair concept pair. This concept pair is examined at two levels, one is theauthor’s biography and the other his fictional works. As a liberal-minded personality,Hâlid Ziya Uşaklıgil pursued a desperate life due to the political climate at odds withindividual liberty, his literary/ philosophical preference and the deaths he witnessed.Kırk Yıl, the author’s autobiographical narrative which recounts forty years of hisliterary life, presents many scenes of despair and its negative, hope. Uşaklıgil’s fictionis mainly based on the clash between despair and hope. This concept pair holds a centralposition within both the author’s life and his work. Besides the author’s life, his literarywork is also shaped on the axis of this concept pair. In Uşaklıgil’s so called Izmirperiod novels (Sefile, Nemide, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekâsı) and in hisIstanbul-period novels (Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar, Nesl-i Ahîr), thisconcept pair is embodied within the themes/ issues of love, poverty and existence. In hiswork, hope and despair constantly pass through metamorphosis. This thesis focuses onthe causes of this metamorphosis and the way hope turns into despair and vice versa