Tashîf ve musahhaf hadisler (Sahîh-i Buhârî ve Sahîh-i Müslim özelinde)

Tashîf, “birbirine benzeyen harflerden oluşan kelimeleri yanlış okumak, yanlış yazmak veya yanlış rivâyet etmek” anlamına gelmektedir. Hadis ilminde terim olarak senedi veya metninde tashîf bulunan hadis musahhaf adlandırılmaktadır. Bazı meşhur muhaddisler ve sika râviler de zaman zaman tashîf hatasına düşmüşlerdir. Ahmed b. Hanbel’e (v. 241/855) göre tashîften kurtulan olmamıştır. Sahîhayn olarak anılan Buhârî ve Müslim’in es-Sahih’leri İslam âlimleri tarafından Kur’ân-ı Kerîm’den sonra en sahih kitaplar olarak kabul edilmiştir. Bu çalışmada Ebû Ahmed el-Hasan b. Abdullâh b. Saîd el-Askerî’nin (v. 382/992) Tashîfâtül-muhaddisin’i, Ebû Süleymân Hamd el-Hattâbî’nin (v. 388/998) Islâhu’l-ahtâi’l-hadisiyye’si ve Ebü’l-Fazl Celâlüddîn es-Süyûtî’nin (v. 911/1505) et-Tatrîf fi’t-tashîf’i esas alınarak Sahîhayn’de musahhaf rivayet olup olmadığı sorusu cevaplanmaktadır. Ayrıca hadis metinlerinde meydana gelen tashîfin tespit yöntemleri, hangi durumlarda bir hatanın tashîf sayıldığı ve tashîften bütünüyle kaçınmanın imkanı hakkında bir fikir elde edilmektedir. Yetmiş altı ayrı rivâyette tespit ettiğimiz kırk bir lafız üzerinde yaptığımız bu çalısmada zikredilen örneklerin önemli bir kısmının farklı okuma biçimlerine, farklı sarf kalıplarına dayalı oldukları ve bu nedenle tartışıldıkları görülmektedir. Tashîf olduğu belirtilebilecek olan lafızlarda da herhangi bir anlam değişikliği çıkmadığı tespit edilmiştir.--------------------Tasheef means “misread, miswrite, or misnarrate words that is composed of similar letters”. In hadith study, the term of musahhaf is used to call a hadith that contains error in either its chain of narrators (sanad) or its text (matn). Occasionally even some of the famous muhadditheen and the trustworthy narrators make mistake. Ahmad b. Hanbal (d. 241/855) said that actually there is no one that can avoid making mistake. Sahih al-Bukhari and Sahih Muslim, which are also referred as Sahihain, are accepted as the two most reliable books after al-Qur’an by muslim scholars. This work answers the question of whether there is musahhaf hadith or not in the Sahîhayn according to these books: Abu Ahmad al-Hasan b. Abdullah b. Said al-Askeri’s (d. 382/992) Tashîfat al-muhaddithin, Abu Sulayman Hamd al-Khattabi’s (d. 388/998) Islah al-akhta’ al-hadithiyyah, and Abu al-Fadhl Jalal al-Din al-Suyuti’s (d. 911/1505) al-Tatrif fi al-Tashîf. The ideas such as methods of confirming tasheef, which circumstance that an error can be counted as tasheef, and the probability of avoiding tasheef are also be obtained. The significant part of the examples mentioned in this research, which we have done on forty one words that we find in seventy six separate hadiths, is results of different reading patterns and different in the use verb forms. Therefore it is debated. There is also no meaning change in the words that are classified as tasheef