İslam öncesi dönemde Ortadoğu'da eko-politik akıl

ÖZETUygarlıkların doğduğu ve yok olduğu bir yer olan orta doğu coğrafyasında birçok iktisadi ve siyasi akıl yaşamış ve dünya tarihine iz bırakmıştır. Bağrından büyük imparatorluklar ve dinler çıkaran bu kadim bölge ilk ve orta çağda İpek Yolu ve Baharat Yollarıyla doğuyu ve batıyı birbirine bağlamaktaydı. Kavimler oradan oraya göç ederken burada bazen bir devlet kurabildiler bazen artlarında ıssız yurtlar bıraktılar. Günümüzde halen süren çatışmaların sebep olduğu ve özellikle Müslüman halkların çoğunluğunu teşkil ettiği nufüs hareketleri, çile ve gözyaşı dolu hikâyeleri tarihe yeniden kaydetmektedir. Bölge insanı sukuna kavuşacağı bir barış medeniyetine kavuşmayı sabırsızlıkla beklemektedir.Ortadoğu coğrafyasının biriken sorunlarının arkasında elbette geçmişte orada nefes alıp vermiş toplulukların hatıraları yatmaktadır. Ortadoğu insanının hâlihazırdaki ekonomik ve politik alandaki faaliyetleri kendi derin tarihlerinden gelen sebep ve sonuçlar şeklinde tezahür etmektedir. Toplum, devlet ve din üçgeninde çeşitli varyasyonlarla gelişmiş bir Ortadoğu eko-politik aklıyla karşı karşıyayız. Bu aklın tahlil edilmesi bölgeye ait sorunlara çare bulunmasında bize yardımcı olabilir. Bölge insanını yani medeniyetler beşiği bir yurdun vatandaşını anlamaya çalışmak tarihte zorlu bir yolculuğa çıkmak anlamına geliyor. Her seyahat yanınızda iyi kötü bir pusula bulundurmanızı gerektirir. Maalesef tarihe yapılacak bir yolculukta elle tutulur gözle görülür bir pusula veya harita bulunmaz. Tarihin karanlıklarında el yordamıyla ve daha çok karanlık hakkındaki rivayetlere kulak kabartarak yürümeye çalışırız. Pusulam var diyenler daha çok bulmak istedikleri istikamete ayarlıdırlar. Herhalükarda daha önce bu yolculuğu tecrübe etmiş olanların öngörüleri ve tavsiyeleri tarih usturlabımızı doğru kullanmamıza hizmet edebilir. Ortadoğunun ve Ortadoğuluların tarihini anlamak için bir perspektif edinmek belki bir tarih felsefesi yapmak gerekecektir. Bu gayeyle Ortadoğu tarihine bakış çalışmamızı İslam’ın doğuşuyla sınırlandırdık. Uzak bir geçmişi görebilmek için yolculuğa hazırlık mahiyetinde giriş bölümünü uzun tuttuk. Tarih hakkında mütehassıs birçok üstadın rehberliğine başvurarak böyle bir cüreti gösterebildik.“Eko-politik akıl” gibi yeni bir kavramla Ortadoğu tarihine nasıl bakabilirizi açıklamaya çalıştıktan sonra Doğu Roma ve İran aksında yaşananları ele aldık. Bu iki imparatorluğun tecrübeleri halen bölge halklarını, devletlerini ve dinlerini etkilemeye devam etmektedir. Daha sonra bölgenin bugün için aktif ancak İslam öncesi dönemde bölge tarihinde varlıkları olmayan iikavimlerin eko-politik akıllarını incelemeye çalıştık. Toplumların ve devletlerin yanında İslam öncesi orta doğuya renk vermiş dinleri de acemi usturlabımızla ölçmeye çalıştık. Sonuç bölümünde yeni eko-politik akıl kavramı üzerinden ortaya çıkan sonuçları değerlendirdik. Ayrıca bu çerçevede yeni sorular sorduk ve yeni araştırma alanları teklif ettik. Bu basit tecrübenin çok daha faydalı yeni ve benzeri girişimleri cesaretlendirmesini temenni ederiz.--------------------ABSTRACTIn the Middle East where civilizations were born and destroyed, many economic and political intellects lived and left their mark on world history. This ancient region, which brought great empires and religions from its roots, connects the east and west with the Silk Road and Spice Routes in the first and middle ages. When the tribes migrated from there, they were able to establish a state, sometimes leaving desolate dormitories. The populist movements, which are caused by the ongoing conflicts and constitute the majority of the Muslim peoples, re-record the stories of ordeal and tears. The region is looking forward to a peace civilization where the people will be able to enjoy their peace.Behind the accumulated problems of the geography of the Middle East are lying the memories of the societies that breathed there in the past. The current economic and political activities of the Middle Eastern people are manifested in the form and results of their own deep history. We are faced with a Middle East eco-political mind, developed in various variations in the triangle of society, state and religion. Analysis of this mind can help us to find a solution to the problems of the region. To try to understand the citizens of a region that is the cradle of civilizations means a difficult journey in timeline. Each travel requires to have a good compass with you. Unfortunately, there is no visible compass or map on a trip to history. In the darkness of history, we try to walk by plaguing the rumors about hand and blood. Those who say I have a compass are more in the direction they want to find. In any case, the predictions and recommendations of those who have previously experienced this journey can serve us to use our historian correctly. It will be necessary to acquire a perspective to understand the history of the Middle East and perhaps a philosophy of history. To this end, we limited our study on the history of the Middle East to the birth of Islam. In order to be able to catch a distant past, we kept the entrance section longer to prepare for the journey. We were able to show such a dare by referring to the guidance of many adept masters about history.After we tried to explain how we can look at the history of the Middle East with a new concept like eco-political mind, we discussed what happened in Eastern Rome and Iran. The experiences of these two empires continue to affect the peoples of the region, their state and their religion. Later, we tried to examine the eco-political minds of the people who are active in the region today but have no presence in the history of the pre-Islamic period. In addition to ivsocieties and states, we tried to measure the religions that had occupied the pre-Islamic Middle East. In the conclusion, we evaluated the results of the new concept of eco-political reason. We also asked new questions and offered new areas of research. We hope that this simple experience will encourage many more useful new and similar initiatives