1980 sonrasında Türkiye’de sosyal demokrasi: fırsatlar, stratejiler ve kriz (SODEP ve SHP deneyimleri)

ÖzetBu çalışma, 1980 sonrasında Türkiye’de sosyal demokrat hareketin yaşadığı krizi yeni bir perspektiften incelemeyi hedeflemektedir. Buradaki yaklaşımın yeniliği, merkez sol siyasetin Türkiye’deki 40 yılı aşkın tarihini, monolitik bir bütün olarak CHP geleneği çerçevesinde incelemek yerine, 1983-1995 yılları arasındaki SODEP-SHP deneyimini, sosyal demokrat hareket için birçok açılım ve sorunu beraberinde getiren kritik önemde bir deneyim olarak ele alma gayretidir. Tezde, sosyal demokrasinin krizinin, tarihsel köken ya da yapısal kısıtlardan ziyade, merkez sol siyasete yön veren siyasal aktörlerin, bu süreçte Türkiye’nin siyasal ve toplumsal yaşamında meydana gelen dönüşümü algılama biçimleri ve bu dönüşüm karşısında şekillendirdikleri tercihleri tarafından karakterize edildiği öne sürülmektedir. 1980 sonrası dönemdeki sosyal demokrat hareket değerlendirilirken, hem bu dönemin özgün dinamikleri Türkiye’nin siyasal ve toplumsal yapısında meydana gelen dönüşüm bağlamında ele alınmakta, hem de siyasal ve toplumsal aktörlerin bu dönüşümün içeriği üzerinde ne kadar etkili olduğu tespit edilmeye çalışılmaktadır.Bu çerçevede, sosyal demokrat hareket, üç düzlemde incelenmiştir. Birincisi, SODEP, SHP, CHP gibi partilerin programatik metinleri, politika önerileri ve söylemlerine yöneliktir; ve sosyal demokrat ideoloji ile Kemalizm arasındaki geçişliliği tespit etmeye çalışmaktadır. İkincisi, sosyal demokrat hareketin, toplumsal sınıflarla ilişkilerinin içeriğini tespit etmeye yöneliktir. Bu çerçevede, gerek politika önerileri gerekse iktidar deneyimi bağlamında SHP’nin sermaye kesimine, örgütlü işçi sınıfına, kent yoksullarına ve toplumun diğer dezavantajlı kesimlerine yaklaşımının niteliği belirlenmeye çalışılmıştır. Üçüncü düzlemde ise, sosyal demokrat aktörlerin kendi arasındaki güç mücadelesinin içeriği, harekete, Türkiye’ye ve dünyaya dair değerlendirmeleri, geliştirdikleri stratejiler ve bu stratejilerin içinde bulunulan stratejik bağlam tarafından nasıl avantajlı ya da dezavantajlı kılındığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. AbstractThis dissertation aims to analyze the crisis of Turkish social democracy in the post-1980 period with a special focus on the experiences of two parties, SODEP and SHP. Students of Turkish politics tend to explain the problems of centre left politics with a special emphasis either on the structural specificities of the country or on the historical origins of the movement which are embedded in the CHP tradition. However, in this study, I aim to point out that the crisis of social democracy can be better explained by focusing on the perceptions, strategies and acts of social democratic political actors. In this context, social democracy is analyzed at three different levels. At the ideological level, party programs, policy proposals and discourses of SODEP, SHP and CHP are studied. At the sociological level, social democratic movement’s class character is analyzed by revealing the relationship of social democratic parties with working class and the bourgeoisie. At the political level, the factions within the parties, their struggle for the power, their perceptions of the world, the country and the party; and their alternative strategies are examined in detail