Merkez bankasının bağımsızlığı, ülke örnekleri ve Türkiye uygulaması

ÖZET Merkez bankalarının atası sayılan İngiltere Merkez Bankası'nın 1694 yılında kurulmasıyla ortaya çıkan ve bir asır önce sadece 16 adet olan, 21. Yüzyıla girerken ise sayıları 172'yi bulan merkez bankalarının başarılı para politikası uygulayabilmeleri için bağımsızlık temel şart olarak görülmektedir. Merkez bankasının bağımsızlığını açıklarken yasal ve fiili bağımsızlık, politik ve ekonomik bağımsızlık, amaçsal ve araçsal bağımsızlık kavramlarının üzerinde durulmaktadır. Bağımsızlığın sağlanabilmesi için bunlardan amaçsal bağımsızlığa gerek duyulmamaktadır. Amaçsal bağımsızlık merkez bankasının para politikasının nihai amaçlarını seçmesi demektir. Demokrasi ile yönetilen toplumlarda bu tür hedefin halkın temsilcileri olan parlamento ya da hükümet tarafından, belki merkez bankası ile diyalog halinde, saptanması daha doğru bir yöntem olarak görülmektedir. Çalışmada uygulamaları incelenen Türkiye'de 1980 sonrasında yapılan finansal sektör reformuyla T.C. Merkez Bankası'nın para politikalarının uygulamasındaki rolü ve işleyişi önem kazanmaya başlamıştır. Böylece merkez bankasının bağımsızlığı gündeme gelmiştir. 2001 yılının başlarında çıkan ekonomik kriz sonrasında Avrupa Birliği normları ve dünyada merkez bankacılığı alanındaki son gelişmeler dikkate alınarak Kanun'da yapılan değişikliklerle T.C. Merkez Bankası'na bağımsızlık kazandırılmıştır. ABSTRACT The independence of Central Bank, of which ancestor is English Central Bank founded in 1694 and the number of them mounted to 172 in twenty first century from 16 in a previous century, is inevitable to implement the monetary policy successfully The concepts as a legal and the actual independence, political and economic independence, aimed and instrumental independence are being emphasized to clarify the independence of the Central Bank. Aimed independence are not needed to provide the independence. Aimed independence means that central banks choose their final purpose. Being settled such a purpose by parliament or by government in rapport with central bank is considered proper in the democratic societies. After the reforms on the financial sector in the 1980 in Turkey, the role and the operation of the central bank on the monetary policy got the significance. So the independence of the central bank is on the agenda. Independence was presented to Central Bank of Turkish Republic after the economic crisis break out in the beginning of the 2001 and in this process the norms of European Union and the latest progress in the other central banks in the world was taken into account.