İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğrenme ortamlarının yapılandırmacı özellikler açısından değerlendirilmesi

Bu araştırmada genel olarak ilköğretim beşinci sınıf Sosyal Bilgiler dersi öğrenme ortamlarının öğrenci ve öğretmen görüşlerine göre yapılandırmacı özellikler açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaca uygun olarak araştırma tarama modeline göre tasarlanmış, nicel ve nitel veri toplama tekniklerinden yararlanılmıştır. Nicel verilerin toplanmasında, orijinali Bonk, Oyer ve Medury (1995) tarafından geliştirilmiş olan “Sosyal Yapılandırmacılık ve Aktif Öğrenme Ortamları Ölçeği”nin öğrenciler için var olan durum ve tercih edilen durum formlarının Türkçe versiyonu kullanılmıştır. Öğretmenler için ise “Sosyal Yapılandırmacılık ve Aktif Öğrenme Ortamları Ölçeği – Var Olan Durum” formuna paralel olarak bu araştırma için oluşturulmuş öğretmen formu kullanılmıştır. Ayrıca öğretmenlerin Sosyal Bilgiler dersinde yapılandırmacı uygulamalara ilişkin görüşlerini almak için kapalı ve açık uçlu sorulardan oluşan “Sosyal Bilgiler Dersinde Yapılandırmacılık Kullanım Anketi” kullanılmıştır. Nitel verilerin toplanmasında, “Sosyal Bilgiler Dersinde Yapılandırmacılık Kullanımına İlişkin Gözlem Formu” ve sınıflarında gözlem yapılan öğretmenlerle gerçekleştirilen görüşmelerde kullanılan “Yarı-Yapılandırılmış Görüşme Formu” kullanılmıştır.Araştırmada veriler, 2006-2007 eğitim-öğretim yılında resmi ilköğretim okullarından toplanmıştır. Nicel veriler İstanbul ilindeki 16 ilçeden (Bakırköy, Beşiktaş, Beyoğlu, Eminönü, Esenler, Fatih, Gaziosmanpaşa, Kadıköy, Kartal, Maltepe, Pendik, Sultanbeyli, Şişli, Ümraniye, Üsküdar ve Zeytinburnu) olmak üzere toplam 64 ilköğretim okulunda öğrenim gören 2030 beşinci sınıf öğrencisinden ve bu okullarda görev yapan 201 beşinci sınıf öğretmeninden toplanmıştır. Nitel veriler ise 16 öğretmenin sınıflarında toplam 36 saatlik gözlemler ve bu 16 öğretmen ile görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Araştırmanın sonuçları özetle aşağıda verilmiştir; (1) Sınıf mevcudu, anne ve baba eğitim düzeyleri, okullarının genel veli profili için belirtilen sosyo-kültürel düzeyi, öğrencilerin Sosyal Bilgiler dersi yapılandırmacı öğrenme ortamlarına ilişkin algılarında ve bu tür ortamları tercihlerinde etkili bir faktör olarak bulunmuştur. (2) Öğrenciler; cinsiyetleri, anne ve baba eğitim düzeyleri, okullarının genel veli profili için belirtilen sosyo-kültürel düzeyi ne olursa olsun Sosyal Bilgiler derslerinde sınıflarında var olandan daha fazla yapılandırmacı öğrenme ortamı istemektedirler.3) Cinsiyet, hizmet süresi, mezun olunan bölüm, alınan hizmet içi eğitim, sınıf mevcudu ve görev yaptıkları okulların sosyo-kültürel düzey açısından genel veli profili, öğretmenlerin Sosyal Bilgiler dersi yapılandırmacı öğrenme ortamlarına ilişkin algılarında etkili bir faktör olarak bulunmuştur. (4) Öğretmenlerin çoğu yapılandırmacı Sosyal Bilgiler dersi uygulamalarında, meslektaşlarından ve okul müdürlerinden destek aldıklarını; velilerden ve müfettişlerden destek almadıklarını belirtmişlerdir.(5) Öğretmenlerin Sosyal Bilgiler dersinde yapılandırmacı öğrenme ortamı oluşturmada karşılaşılan engeller konusundaki görüşlerinin başında “Okul olanaklarının sınırlı oluşu”, “Sınıf mevcutlarının fazlalığı”, “Velilerin ilgisiz oluşu” gelmektedir. Görüşmelerde elde edilen bulgular anket ile elde edilen bu bulguları desteklemektedir.(6) Görüşmelerde öğretmenlerin yapılandırmacılık kavramına ilişkin yapmış oldukları açıklamaların başında, “öğrenci merkezli etkinlikler/öğrencinin aktif olması”, “öğrenci tarafından ön bilgiler ile yeni bilgilerin ilişkilendirilerek yeni bilginin ortaya çıkarılması” ve “öğretmenin rehber olması” gelmektedir. (7) Görüşmelerde öğretmenlerin çoğunluğu Sosyal Bilgiler derslerinde kendi rollerini “rehber”; öğrenci rollerini de “araştıran” olarak gördüklerini belirtmiştir.(8) Gözlemlerde; öğretmenlerin öğrencilerine kendi düşüncelerini ifade etmelerine fırsat tanıdıkları, ön bilgiler ile yenileri arasında ilişkilendirmeler yapıldığı görülmüştür. Ancak işbirliği/grup çalışmalarına, birincil elden kaynak kullanımına, araç-gereç kullanımına ve alternatif ölçme değerlendirme tekniklerine yeterince yer verilmediği görülmüştür.ABSTRACTEVALUATION OF THE ELEMENTARY SCHOOL SOCIAL STUDIES CLASSES’ LEARNING ENVIRONMENTS FROM THE CONSTRUCTIVIST VIEWPOINT The main purpose of this study was to evaluate the elementary school social studies learning environments from the constructivist viewpoint according to students’ and teachers’ opinions. For this aim, the study was designed in descriptive research method and both quantitative and qualitative techniques were used to collect the data. To gather the quantitative data from the students, Turkish version of the Social Constructivism and Active Learning Environments Scale (SCALE originally developed by Bonk, Oyer and Medury, 1995)’s both perceived/actual and preferred/ideal forms were used. As for teachers, teacher form which was constructed for this study parallel to SCALE’s actual form was used. In addition to this SCALE’s teacher form, to take teachers’ opinions regarding constructivist applications in the social studies classes “A Questionnaire on Use of Constructivism in the Social Studies Classes”, which included open and closed ended questions, was used. To gather the qualitative data “Observation Form on Use of Constructivism in the Social Studies Classes” and “Semi-Structured Interview Form” constructed to use with the teachers in whose classes observations were realised were used. The data in the study was gathered from public elementary schools in 2006-2007 academic year. The quantitative data was collected from 2030 fifth grade students and 201 fifth grade classroom teachers from 64 public elementary schools of 16 districts (Bakırköy, Beşiktaş, Beyoğlu, Eminönü, Esenler, Fatih, Gaziosmanpaşa, Kadıköy, Kartal, Maltepe, Pendik, Sultanbeyli, Şişli, Ümraniye, Üsküdar ve Zeytinburnu) of İstanbul. The qualitative data was collected through observations made during 36 class time in 16 teachers’ classes.The main results of the study are as follows:(1) Class size, mother and father education levels, general profile of the students’ parents described for the school according to socio-cultural status were found as effective factor on students’ perceptions about constructivist learning environments and on preferences of constructivist learning environments in the social studies classes.(2) Whatever students’ gender, mother and father education levels, general profile of the students’ parents described for the school according to socio-cultural status were, students wanted more constructivist learning environments in the social studies classes than they perceived.(3) Gender, teaching experiences, department of graduation, in-service education, class size, and general profile of the students’ parents described for the school according to socio-cultural status were found as effective factor on teachers’ perceptions about constructivist learning environments in the social studies classes.(4) Most of the teachers indicated that they had supports from their colleagues and principles, but they didn’t have supports from students’ parents and inspectors for their constructivist applications in the social studies classes.(5) In teachers’ opinion, main obstacles for constructivist learning environments in the social studies classes were “insufficent school conditions”, “large class sizes”, “insufficient parent involvement”. Findings gathered through interviews supported these findings collected by questionnaire. (6) Teachers’ main explanations about constructivism were found as “student-centered activities”, “forming the new information by connecting the new information to information learned before”, and “being a guide as the teacher” in the interviews.(7) It was found in the interviews that most of the teachers perceived their own roles as a “guide”, and also it was found that the most of the teachers perceived their students’ roles as “a researcher”. (8) The results of the observations revealed that teachers gave opportinitues to students to express their own opinions and to connect new information to information learned before. But, it was found that cooperative/group learning, first hand resources and media use and alternative measurement and evaluation techniques were neglected