İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin yorum yöntemleri

İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme (ya da pratikte adlandırıldığı gibi “İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi”, kısaca “İHAS” ya da “Sözleşme”) 4 Kasım 1950 tarihinde Roma’da imzalanmıştır. Bir norm-sözleşme olarak hazırlanan İHAS klasik anlamda taraf devletlerin hak ve yükümlülüklerini düzenleyen antlaşmalardan farklıdır. İHAS ile taraf devletler Sözleşme ve ek protokollerinde sayılan bireysel hak ve özgürlükleri korumayı taahhüt etmektedirler. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (“İHAM” ya da “Mahkeme”) IHAS’ın temel organlarından biri olup 21 Ocak 1959 tarihinde Strazburg’da kurulmuştur. Kendine özgü bir yargısal mekanizma içiren bu sistemde İHAM, Sözleşme’nin 32. maddesinde de belirtildiği üzere, Sözleşme ve ek protokollerde öngörülen hak ve özgürlüklerin bağlayıcı yorumunu yapmak ve uygulamakla yetkilendirilmiş bir organdır. Mahkeme 50 yıldan fazla bir süredir bu görevini yerine getirmektedir. Mahkeme Sözleşme’nin yorumunu yaparken genel olarak uluslararası hukuk normlarını ve 1969’da imzalanıp 1980’de yürürlüğe giren Viyana Sözleşmesi 31-33 maddelerinde yer alan genel yorum kurallarını uygulamaktadır. Bununla birlikte Mahkeme İHAS’ta yer alan hak ve özgürlüklerin genişletilmesi için kendi yorum yöntemlerini de geliştirmiştir. Bu yöntemlerin bazıları geliştirici yorum, özerk yorum, pozitif yükümlülükler teorisi, yatay ilişkilerde koruma ve dolaylı ilişkilerde koruma yöntemleridir. Öbür taraftan Mahkeme hak ve özgürlüklerin sınırlanması ve dengelenmesi için de yorum yöntemleri geliştirmiştir. Konsensüse dayalı yorum yöntemi ile taraf devletlere tanınan takdir payı ilkesi bu yorum yöntemleri arasındadır. İkincillik prensibi ve Sözleşme’nin 13. maddesinde öngörülen etkili içi hukuk yollarının gerekliliği IHAS’ın koruma sisteminin kendi yapısından kaynaklanmaktadır. European Convention on Human Rights (“ECHR” or “the Convention”) was signed on 4 November 1950 in Rome. The Convention which was prepared as a norm agreement differs from classical agreements which set out the parties’ rights and responsibilities. The High Contracting States commit themselves to protect the individual rights and liberties provided in the Convention. European Court of Human Rights (“ECtHR” or “the Court”) which is one of the main organs of the Convention was established on 21 January 1959 in Strasbourg. The Court has sui generis jurisdiction. Its mandate, as stated under Article 32 of the Convention, is to make binding interpretation of the rights and liberties covered by the Convention and its Protocols and to ensure that the States comply with their obligations there under. The Court has been fulfilling its mandate for more than 50 years. The Court applies the general international norms and the interpretation methods provided under Articles 31-33 of the Vienna Convention which was signed and entered in to force in 1969 and 1980 respectively. In addition to these the Court has also developed its own interpretation methods in order to extend the scope of the rights and freedoms covered by the Convention. Some of these methods may be listed as evaluative interpretation, autonomous interpretation, theory of positive obligations, horizontal protection and indirect protection. On the other hand the Court has also developed a number of interpretation methods to limit and balance the rights and liberties. Interpretation based on consensus and margin of appreciation principle are among such methods. Principle of subsidiarity and requirement of an affective remedy provided under Article 13 of the Convention find their source from the very protection system of the Convention itself