Lise 12. sınıf coğrafya ders kitabının postyapısalcı yaklaşımla incelenmesi

M.Ö. III. yüzyılda ilk defa bir kavram olarak karşımıza çıkan coğrafya, temelde insanın yeryüzünde varlık gösterdiği binlerce yıllık tarihsel gelişim sürecinden itibaren farklı biçimlerde algılanmış ve tanımlanmıştır.Coğrafya terimi Türk Dil Kurumu sözlüğünde; yeryüzünü fiziki, ekonomik, beşeri ve siyasi açılardan inceleyen bir bilim olarak karşımıza çıkmaktadır.“Determinist” bakış açısıyla coğrafyayı tanımlayan Erinç’e göre ise; yeryüzündeki muhtelif yerlerin özelliklerini ve bu mekanların benzer ve farklı yönlerini ortaya koyup bunları ortaya çıkaran yasaları araştıran ve açıklayan bir bilimdir.Sorre coğrafya terimini; yeryüzü, yeryüzünde yaşayan tüm varlıklar ve yeryüzünü değiştirip şekillendiren insanlığın bir tasviri olarak tanımlamıştır.Coğrafya biliminin bu şeklide farklı algılanmasında onun fiziksel ve beşeri yani dual yapısı da etkili olmuştur. Coğrafya aynı zamanda diğer disiplinlerden ve toplumlardan bağımsız bir bilim değildir. Coğrafya bilimi araştırma (inceleme) alanı olarak geniş bir yelpazeye sahiptir. Araştırma alanının bu denli geniş olması coğrafyaya yönelik yaklaşım yani paradigmaları da çeşitlendiren bir etken olmuştur.Coğrafya 19. yy’dan beri akademik bir çalışma alanı olarak değerlendirilmiştir. 19. yy’dan beri coğrafya çalışmalarının içeriklerinde konularında ve araştırma yöntemlerinde köklü değişimler yaşanmıştır. Coğrafyanın tarihsel gelişimine bakıldığında yakın zamanlarda coğrafyayı en fazla şekillendiren fikirlerin büyük bir bölümünün Thomas S. Kuhn tarafından ileriye sürüldüğü görülmektedir. Kuhn coğrafyaya farklı bilimsel yaklaşımlar kazandıran paradigma kavramını ortaya atmıştır. Kuhn birbiriyle yarışan bu farklı bilimsel yaklaşımları paradigma olarak adlandırmıştır. Kuhn’un ortaya attığı bu yaklaşımla coğrafya disiplini, dünyadaki farklı yerler (kıta, bölge ve ülke gibi) ve bu yerlerdeki paradigmatik gelişim ve süreçlere bağlı olarak farklı biçimlerde ele alınabilir hale gelmiştir.Bu tarihsel süreçte yaşanan toplumsal koşulların değişimi ve bilimsel metedolojideki değişmelere bağlı olarak coğrafyaya farklı bakış açıları sunan paradigmalar çeşitlenmiştir. Bu çalışmada da beşeri coğrafyayı derinden etkileyen özellikle 1980’li yılların sonlarından itibaren ağırlık kazanmaya başlayan paradigma; postyapısalcılık üzerinde durulacaktır. Postyapısalcılık; dil, söylem ve metinlerin net ya da belirli bir karakterlerinin bulunmadığını fakat güç yayılması neticesinde süreli olarak oluşturuldukları düşüncesine dayanan ve yapısalcılığa eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşan paradigma olarak değerlendirilmiştir. Postyapısalcı bakış açısı genel anlamda kesin sınırlara karşıdır. Öztürk (2012) gibi bu konu üzerinde çalışanlar ülkemizde coğrafyaya postmodern açıdan gerektiği kadar yaklaşılmadığını ve bunun doğal sonucu olarak da eğitime etkilerinin yeterince gündeme alınamadığını vurgulamıştır. Çalışmamın amacı liselerde temel kaynak olarak okutulan 12. Sınıf Coğrafya Ders Kitabını postyapısalcı bir bakış açısıyla ele almak, öğretmen ve öğrencilerin coğrafyaya bakış açılarını geliştirmek ve şekillendirmek, coğrafya öğretmenlerinin güncel paradigmalardan biri olan postyapısalcılık hakkında tutum geliştirmelerine yardımcı olmak, bundan sonraki ders kitaplarına çok yönlü bakış açısı kazandırarak coğrafyanın bilimsel kimliğine katkıda bulunmak amaçlanmış ve çalışmada postyapısalcılığın kaynağını önemli oranda aldığı eleştirel teori yönteminden yararlanılmıştır.--------------------Even though the term of Geography was first used in 3rd century B.C., it has been perceived and described in many different ways throughout all those years since the very beginning of the humans’ emergence on the world. Geography is described as “the science which observes the earth in physical, economic, political and humanistic aspects” in Turkish Language Institution Dictionary (TDK, 2011). According to Erinç (1977) who explains geography with the paradigm of Determinist, “Geography is the science explaining the characteristics of the places on earth, and researching and explaining laws which dominate them, and similarities and differences between both those place and the characteristics.” () Additionally, Sorre explains geography as the description of earth and human who lives on it and affects all the other creatures and places that make earth colourful (Elibüyük, 2010:8). Its physical, humanistic and dual structure has also been influential on Geography’s perception in many different ways. Additionally, Geography is not a science which is independent from other societies and disciplines. Its content’s (its field of study) being wide has been the most vital element that makes approaches (paradigms) of Geography various.Radical changes have occurred in the study contents and ways of research of Geography since the evolvement of Geography as an academic discipline in the 19th century. An important part of the ideas that have influenced the history of geography the most has been put forward by Thomas S. Kuhn. Hehas come up with the concept of paradigm that has given different scientific approaches to geography. Kuhn calls two opposite approaches as paradigm. Thanks to the paradigm by Kuhn, it has been possible to evaluate the discipline of geography according to developmental areas and stages in different ways, in different continents, areas and countries. The paradigms that present different perspectives to geography vary according to the changes in the social conditions in this historical process and the changes in the scientific methodology. In this study, post-structuralism, which has gained importance since the end of 1980s, will be emphasized.Post-structuralism - which is a theoretical framework emerging as a critique of structuralism - is based on the idea that linguistic practices, discourses and texts are not primal / essential / elemental characters but are provisionally constructed in the context of the use of power dissemination. The poststructuralist point of view is, in general, opposed to strict borders. Postmodern geographies and their reflections on education is an issue that has not been taken on the agenda adequately in Turkey (Öztürk, 2012). This study aims to analyse the 12th grade Geography textbook - which is used as a primary resource at schools - by a poststructuralist perspective, to develop and shape the perspectives of teachers and students towards geography, to help the geography teachers to develop attitudes about post- structuralism which is one of the current paradigms, and to contribute to the scientific identity of the geography by providing multiple points of view to following textbooks. In the study, the critical theory method – which is the main source of post-structuralism – was used