Kemalist ideolojinin oluşumunda kitle iletişim araçlarının rolü: Matbuat ve İstihbarat Müdiriyet-i Umumiyesi 1920-1931

ÖZETKEMALİST İDEOLOJİNİN OLUŞUMUNDA KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARININ ROLÜ: MATBUAT VE İSTİHBARAT MÜDİRİYET-İ UMUMİYESİ 1920-1931Bu çalışmanın konusu olan Matbuat ve İstihbarat Müdiriyeti Umumiyesi, tebânın oluşturduğu monarşiden yurttaşların oluşturduğu ulus devlete geçiş sürecinin gerekli unsurlarından birisi olarak ele alınmaktadır. Milli Mücadele dönemi, çözülmekte olan çokuluslu bir kapitalizm-öncesi imparatorluğun yıkıldığı, ulus devletin kurulduğu bir devrim sürecidir. Cumhuriyet Devrimi, 1908 Devrimi ile başlayan süreci tamamlamıştır. Cumhuriyet Devrimi toplumsal dönüşüm konusunda öncülü olan 1908 Devrimi’ne göre daha radikal bir tutum almıştır. Bu radikal tutumun göstergelerinden birisi de Matbuat ve İstihbarat Müdiriyeti Umumiyesi’nin kuruluşu ve söz konusu kuruluşa yüklenen işlevlerdir. Ulus devlet kuruculuğunu amaçlayan dönemin birleştirici ideolojisi bu kurum aracılığıyla oluşturulmaya ve yayılmaya çalışılmıştır. Kurulduğu 1920 yılından itibaren tartışmaların odağında olan kurum, sansür uygulamaları, Anadolu basınına yapılan yardım, Hakimiyet-i Milliye’nin çıkarılışı, Anadolu Ajansı’nın kuruluşu, İrşad (aydınlatma) Heyetleri ile sözlü propaganda, halk dersleri aracılığıyla kadroların eğitimi, matbaasıyla telif yayınların yapılması gibi işlevleriyle bütünsel bir yaklaşıma sahiptir. Bu sistemin dışında kalacak kesimler Fransız Devrimi’nde olduğu gibi öznel bir iradeyle tüm olumsuzluklardan sorumlu tutulabileceklerdir. Basın tarihi alanında Türkiye’de yapılan araştırmalara baktığımızda, II. Meşrutiyet Dönemi’nin Tanzimat, II. Abdülhamit dönemleriyle beraber Osmanlı İmparatorluğu’nda yenileşme hareketleri çerçevesinde ele alındığı görülmektedir. Bu çalışmada 1908 Devrimi ve Cumhuriyet Devrimi yaşnan burjuva devriminin iki evresi olarak ele alınmakta ve bu bağlamda farklı bir dönemleştirme yapılmaktadır. ABSTRACTTHE ROLE OF MASS MEDIA IN FORMATION OF KEMALIST IDEOLOGY: MATBUAT VE İSTİHBARAT MÜDİRİYET-İ UMUMİYESİ 1920-1931The subject of this study, ‘Matbuat ve İstihbarat Müdiriyeti Umumiyesi’, is taken as a necessary element of transition process from monarchy which is formed by vassals to nation state which is formed by citizens. National Struggle period is a revolution period which is set by abolishing multinational empire and constructing a nation state. Republican Revolution fulfilled the process which started with 1908 Revolution. Republican Revolution has more radical approach about social transformation than 1908 Revolution. The foundation of ‘Matbuat ve İstihbarat Müdiriyeti Umumiyesi’ and its functions are an example of this radical approach. This organization was trying to compose and diffuse this period’s unifying ideology which aimed nation state building. Since its foundation in 1920, this organization has a multifunctional aproach by censorship practises, aid to Anatolian press, release of ‘Hakimiyet-i Milliye’, foundation of Anatolian Agency, oral propaganda by İrşad (enlightenment) Committee’s, education of cadres by Public Classes, publication by its printing house. It was in the center of discussions. The groups which will remain out of this system would be responsible for all social problems like French Revolution. When we look over to media history studies, The Second Constitutional Period is categorized with Tanzimat and II. Abdülhamit periods. In this study 1908 Revolution and Republican Revolution are taken as two stages of bourgeois revolution and in this context a different periodization is preferred