Yönetimler arası mali ilişkiler ve Türkiye’ de merkezi yönetim ile Büyükşehir Belediyeleri arasındaki mali ilişkilerin niteliği üzerine bir araştırma

TEZ ÖZETİBu çalışmada, yönetimlerarası mali ilişkiler konusu ele alınarak, bu konuda kabul edilen genel ilkelerin neler olduğu, bu ilişkilerin çeşitli ülkelerde ve Türkiye'de ne şekilde düzenlendiği ve Türkiye'nin dünyada bu konuda ortaya çıkan gelişmeleri ne ölçüde takip edebildiği tespit edilmeye çalışılmıştır.Bu amaçla, çalışmada literatür taramasının yanı sıra, bir alan araştırmasına da ihtiyaç hissedilmiş ve Türkiye'deki 15 büyükşehir belediyesinin gelir kesin hesapları üzerinde ayrıntılı bir analiz yapılmıştır. Araştırma sonucunda, ülkemizde yönetimlerarası mali ilişkiler konusundaki düzenlemelerin yönetim birimleri arasındaki görev ve yetki çatışmaları ile bölgeler arası eşitsizlikleri önleyecek yeterlilikte olmadığı ve objektif ve bilimsel esaslara dayanan belirli bir temele oturtulmadığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra, Türkiye birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeye göre mali özerklik açısından oldukça kötü durumdadır. Birçok ülke Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve subsidiarite ilkesi doğrultusunda görev ve gelir bölüşümünde düzenlemeler yaparken, Türkiye'nin bu gelişmeleri yakından takip edemediği, merkeziyetçi anlayışı halen devam ettirdiği görülmektedir.Büyükşehir belediyeleri gelirleri üzerinde yapılan ayrıntılı analizde, yeterli ölçüde öz gelir kaynağı sağlanmayan büyükşehir belediyelerinin gelir kaynaklarının temini konusunda merkezi yönetime önemli ölçüde bağımlı oldukları, gelirlerinin büyük bir kısmını merkezi yönetim vergilerinden aldıkları paylardan sağladıkları görülmüştür. Ancak, bu yardımların dağıtım usulü bölgelerarası yatay eşitsizlikleri gidermeye yönelik yeterli kriterleri içermemektedir.Bunun yanı sıra, büyükşehir belediyelerine yapılan diğer merkezi yönetim yardımları ve borçlanma gelirleri konusunda objektif kriterlere çok fazla uyulmadığı, bu konuda siyasi faktörlerin önemli rol oynadığı söylenebilir.Bu noktada, gerek Türkiye geneli için, gerekse büyükşehir belediyeleri için yapılan tespitler göz önünde bulundurulacak olursa, ülkemizde yönetimlerarası mali ilişkiler konusunun ayrıntılı ve kapsamlı bir araştırmadan sonra objektif esaslara ve dünyadaki gelişmelere göre yeniden düzenlenmesine ihtiyaç duyulduğu görülmektedir.ABSTRACTThis work examining intergovernmental fiscal relations is tried to determine the general principles on intergovernmental fiscal relations and the situation both in some selected countries and in Turkey. It analyzes whether Turkey applies the recent developments on this subject in the world. In addition to searching related scientific literature, a detailed empirical research was done on the revenues of 15 metropolitan municipality in Turkey. Main conclusions of the research are as follows.i.The regulations on intergovernmental fiscal relations in Turkey are not adequate to prevent the conflicts arised from the matters of authority and tasks, nor in preventing interregional inequalities. They aren't based on scientific and objective ground either.ii.Turkey has a worse situation than many other countries in regard to fiscal autonomy. It seen that, as many countries realize regulations for the division of both tasks and the revenues parallel to European Chart for Local Autonomy and to the principle of subsidiarity, Turkey, where the centralist administrative thought sustains couldn't follow these developments closely.iii.The metropolitan municipalities which aren't assigned enough self revenue resources depend on the central goverment in regard to the provision of revenue resources. It is concluded that, they provide most of their resources from their shares in central governmet taxes. But, the rules for the division of said fiscal resources are not appropriate to the adequate criterions related to remove interregional horizantal inequalities.iv.It can be said that, both central governments' fiscal aid to the metropolitan municipalities and their revenues of debt are not appropriate to the objective criterions. The political factors are effective on this matter.It is necessary to restructure the intergovernmental fiscal relations in Turkey according to the objective principles and the recent developments in the world, after a detailed and comprehensive research