Sünni dünyada belli başlı mehdilik hareketleri

SÜNNÎ DÜNYADA BELLİ BAŞLI MEHDÎLİK HAREKETLERİBiz bu çalışmamızda öncelikli olarak "Mehdî" inancının kökenlerine inmeye, hangi toplum ve kültürde ortaya çıktığına, İslâm toplumundaki akislerine, Mehdî konusundaki hadislere değinmeye çalıştık. Hemen hemen bütün din ve kültürlerde kendine bir yer edinmiş olan kurtarıcı bekleme inancının İslâm toplumunda da geniş tesirlerinin olduğunu görmekteyiz. Hatta bu o derecedir ki; İstanbul'u fethetmek için hazırlıklar yapan II. Mehmet'e bazı din bilginleri karşı çıkmışlar, "İstanbul'u Mehdî fethedecektir" demişlerdir. Özellikle Şia Mehdî inancını inanç esasları arasına yerleştirmiş, bunu kabul etmeyenlerin kâfir olacağını ileri sürmüşlerdir. Sünnî dünyada mehdîlik hiçbir zaman inanç esasları arasında kabul edilmemesine rağmen sayılamayacak kadar çok mehdîlik iddiasında bulunan kişi ortaya çıkmış, bunların bir kısmının etkisi çok cılız olmuş ve çevresindeki birkaç kişinin ötesine geçememişken, bazıları koca devletlere kafa tutup onlarla savaşacak ve hatta devlet kuracak kadar da geniş etkilere ve büyük kitlelere sahip olmuştur. Çalışmamızın birinci bölümünde kullanacağımız metod ve kaynaklar hakkında bilgi verdikten sonra ikinci bölümde mehdîliği kavram ve köken olarak incelemeye çalıştık. Üçüncü bölümde ise Sünnî dünyada etkili olmuş belli başlı üç mehdîlik hareketi olarak Mağrib Mehdisi İbn Tûmert, Sudan Mehdîsi Muhammed b. Ahmed ve Somali Mehdîsi Muhammed b. Abdullah'ın önderliğinde ortaya çıkan hareketleri ele aldık. Bunu yaparken de bu kişilerin hayatlarını, ortaya çıktıkları dönemin siyasi ve sosyal şartlarını da yansıtmaya çalıştık.In this study we tried primarily to go to the origins of the Mahdi belief, among which people and in which culture it emerged, the reflection of the belief on the İslamic society and the Prophet's speech about Mahdi. We see that the belief that the expectation of a savior observed in almost every religion and culture has got big influence on the peoples of Islam as well. This belief of expectation was such an extent that some clergy men objected to Mehmet II when preparations were made to conquer Istanbul by claming that "Mahdi will conquer Istanbul." They especially installed this belief of Shia Mahdi among other principles of Islam belief as one of the basic principles, and they claimed that if one person does not accept this, he or she would be a heathen. In the Sunni world, although Mahdi beliefs have never been accepted as one of the basic principles, countless number of people claimed that they are Mahdi and when some of them had very weak impact on other people, some others have declared war against strong states and even have gathered big number of followers to found a new state.In the first part of our study, after giving information about the methods and sources we are going to use, we tried to examine Mahdi belief as a concept and its roots in the second part. In the third part we particularly stutied 3 Mahdi movements that were significantly effective in the Sunni World; the mahdi from Magrib Ibn Tumart, The Sudanese Mehdi Muhammed b. Ahmed, and the Mahdi from Somali Muhammed b. Abdullah and the movements led by them. When doing this we tried to show these people's lives, political and social conditions of the period they lived and emerged as Mahdi