Modernleşme sürecinde islam hukukunda maslahat tartışmaları

ÖZET“Modernleşme Sürecinde İslam Hukukunda Maslahat Tartışmaları” isimli tez çalışması giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde modernleşme sürecine genel bakış yapılarak bu sürecin İslam dünyasındaki yansımasına ve özellikle müslüman ilim ve fikir adamlarının hukuk tefekkürlerine etkisine genel olarak değinilmiş, Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet dönemi Türkiye’si yanında, diğer İslam ülkelerinde modernleşme sürecinin kısa tarihi özetlenmiştir. Birinci bölümde, klasik kaynaklar ışığında maslahat düşüncesinin ortaya çıkması, terimleşme süreci, kavramsal çerçevesi, diğer delillerle ilişkisi ve mezheplere göre gelişmesi incelenmiştir. İkinci bölümde ise, son dönem İslam dünyasında maslahat eksenli tartışmalarda öne çıkan İcmanın Kurumsallaştırılması, Örf-âdet ve Makâsıd konuları ele alınmıştır. Belirtilen konular, bunları son dönemde özel bir vurgu veya farklı bir bakış açısı ile yeniden gündeme getiren Muhammed Abduh, Ziya Gökalp ve Muhammed Tâhir b. Âşûr’ın görüşleri ışığında incelenmeye çalışılmış ve bu konularda dikkat çeken başka alim ve düşünürlerin fikirlerine yeri geldikçe işaret edilmiştir. Sonuç olarak, değişen ve gelişen toplum, hukukun canlılığını korumak için doğal olarak yeni hükümlere ihtiyaç duymaktadır. İslam muhitinde maslahat/makâsıd kavramları üzerinde ısrarla durulması ve maslahat eksenli tartışmaların hukukun hemen her meselesinde gündeme gelmesi bu doğal ihtiyacın teoriye yansımasından başka bir şey değildir. Değişime ayak uydurmak ve Batı’ya tamamen teslim olmak istemeyen İslam alimlerinin bu amaçla maslahat kavramını yeniden ele almaya ve onun İslam hukuk literatüründe ve teşriînde tuttuğu önemli yeri daha belirgin biçimde ortaya koymaya çalıştıkları açıktır. Genellikle bu düşünceyi naslara aykırı veya onlardan bağımsız biçimde işletmeme noktasında fikirbirliği bulunduğu, fakat bunun nasıl başarılabileceği hususunda ortaya konan önerilerin geniş bir yelpaze oluşturduğu görülmektedir. ABSTRACTThis present study aims to delineate the Maslahat (Public interest) arguments in Islamic Law in the process of modernisation. The study consists of three parts; one introduction and two chapters. In introduction, it is given an overview of modernisation and its impacts on the Islamic World, particularly, it focused on the influence of Muslim Scholars on law. It covered both the Otoman period and the republican era in Turkey as well as the short history of modernisation in the Muslim countries.In Chapter one, in the lights of classical studies, it examined the emergence of Maslahat thought, its conceptualisation process and framework, its relation with other religious proofs and development in different Islamic sects. In the second chapter of dissertation, the concept of Maslahat is discussed in conjuction with the institutionalisation of Consensus, Custom, Teleological İnterpretation of Islamic Law in the last period of Islamic world.The issues, in question, are studied in the light of arguments of Muhammed Abduh, Ziya Gokalp, Muhammed Tahir b. Asur and they are related to other Islamic scholar who are somehow interested in this aspect of Islamic Law. In conclusion, it needs to new amendments in legal structure in order to preserve the vitality of Islamic Law for societal developments and changes.Recently, these discussions came to surface in the Muslim Society are considered as indication of the necessity of amendments ıf through the concepts of Maslahat (Public Interest) and Makasid (teleologic Interpretation). These attempts have been done to adopt the changes.Modern situations urged Muslim scholars to carry out some amendments to make Islamic Law competible with new developments. Although they are in agreement on the point that is not contradict the revealed texts but their arguments differ from each other