Osmanlı bürokrasisi’nde evrak yönetimi: defter-i hâkânî örneği

ÖZETOsmanlı devlet teşkilatının mühim bir parçası olan Defter-i Hakani Nezareti, günümüzdeki adıyla Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Osmanlı’dan günümüze kadar her türlü tapu, arazi ve emlak işlerinin görüldüğü bir kurumdur. Bu müessesenin kurumsal tarihi üzerine farklı çalışmalar yapılmışsa da, Defter-i Hakani Nezareti’ndeki evrak üretim süreci hakkında yapılmış olan çalışmaların sayısı yok denilecek kadar azdır. Rehber-i Muamelat bu konudaki en önemli başvuru kaynağı olup; satış, devir, miras gibi arazi hukuku ile ilgili mevzuatın yer aldığı, bir tür evrak kayıt ve süreç takip kılavuzu niteliğindedir.Bu tezde, daha önce üzerinde müstakil bir çalışma yapılmamış olan Defter-i Hakani Nezareti ve bir tür mevzuât olan Rehber-i Muamelat konusu ele alınmış; Osmanlı merkez bürokrasisine ve Defter-i Hâkânî’nin kurumsal tarihçesine değinildikten sonra, son kısımda bu nezarete mahsus olan Rehber-i Muamelat adlı kılavuz/kitap transkripsiyona aktarılmıştır.ABSTRACTThe Ministry of Property Records (Defter-i Hâkânî Nezareti), which had been an important part of the Ottoman State, now called as the General Directorate of Land Registry and Survey (Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü), was an institution where all kinds of title deed, land and real estate transactions were executed. Though there are various studies on the history of this organization, the number of studies on the document preparation process in the Ministry of Property Records (Defter-i Hâkânî Nezareti) is rather limited. Transactions Logbook (Rehber-i Muâmelât) is the most important reference source in this issue, covering the land-related legislation including sales, transfer and inheritance law and it serves as a document register and a process guide.This thesis focuses on the Ministry of Property Records (Defter-i Hâkânî Nezareti), on which no individual study has been made before, and the Transactions Logbook (Rehber-i Muâmelât) which served as a legislation; the central bureaucracy of the Ottoman State and the organizational history of Property Records are mentioned and in the final section, the Transactions Logbook (Rehber-i Muâmelât) of this Ministry is transcribed