Ebû Ali el-Gassânî ve Takyîdü'l-Mühmel isimli eseri

V./XI. yüzyıl Endülüs hadisçiliğinin önemli şahsiyetlerinden biri, Ebû Ali el-Gassânî’dir. O, hayatının tamamını İber yarımadasında sürdürmüş, dönemin önde gelen ilim adamlarının yanında aldığı derslerle ilmî birikimini artırmış ve başta hadis olmak üzere dil ve edebiyat alanlarında yetkin âlimlerden kabul edilmiştir. Kurtuba Ulucamii ve diğer ilim meclislerinde verdiği derslerde pek çok ilim talebesine hocalık yapmış, özellikle hadis sahasında kaleme aldığı eserlerle bu alandaki otoritesini somutlaştırmıştır. Onun en önemli eseri ise, kendisine iletilen talepler neticesinde telif ettiği Takyîdü’l-mühmel’dir. Önsöz, giriş ve dört ayrı bölümden oluşan eserde ilk olarak Sahîhayn râvîlerinin isim, künye ve nisbelerinden mü’telif-muhtelif, müttefik-müfterik ve müteşâbih olanlar ele alınmış, karışıklığa mahal vermeyecek şekilde nokta ve harekeleri belirtilmiştir. İkinci bölümde Sahîhayn’ı nakleden râvîlerinin sebep olduğu ricâl bilgisi kapsamındaki yanılgılara dikkat çekilmiş, Buhârî-Müslim ve üst tabaka râvîlerden kaynaklandığı düşünülen az sayıda hataya işaret edilmiştir. Üçüncü bölümde, Buhârî’nin mühmel bıraktığı hocalarının, dördüncü bölümde ise Sahîhayn’da lakabıyla zikredilen râvîlerin kimlikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu haliyle Takyîdü’l-mühmel, Sahîhayn ricâli hakkında farklı konuların birlikte tetkik edildiği ilk kitaptır. Ayrıca ikinci bölümdeki veriler, nüsha karşılaştırmalarının ilk örneklerini sunmak bakımından önemlidir. Gassânî tarafından kapsamı belli bütünlüklü bir telif olarak hazırlanan eser, başta Sahîhayn şerhleri, hadis usûlü eserleri ve ricâl edebiyatı olmak üzere hadis ilminde pek çok türe kaynaklık etmiştir. Hadis metinlerine ve râvî tenkidine dair değerlendirmelerin konu edilmediği eserde, esas olarak isim, künye, nisbe ve lakapların zabtı üzerinde durulmuş ve bunlardan müşkil görülenler açıklanmıştır.--------------------Abū ‘Ali al-Ghassānī was one of the significant authoirties of the Andalusian Hadith School. He lived in Iberian Peninsula, improving his knowledge by the lessons of the leading scholars of the era and was regarded as a competent scholar in Hadith and Arabic Language. He taught many students at the Great Mosque of Cordoba and consolidated his authority by his works, especially in the science of Hadith. His masterpiece is Taqyīd al-muhmal which he wrote after requests from his entourage. The work is consisted of a foreword, an introduction, and four chapters. In the first chapter, Ghassānī studies the names, pet names and lineages of transmitters in Saḥīḥayn, identifying their correct punctuation and pronunciation. In the second chapter, he treats mistakes in Saḥīḥayn caused by transmitters who transmitted the two books after Bukhārī and Muslim. He also analyzes a number of problems that he directly associates with Bukhārī and Muslim. In the third chapter, Ghassānī identifies Bukhārī’s muhmal (obscure) teachers, and in the fourth he identifies the Hadith transmitters who were mentioned by their nicknames in two Saḥīḥs. Taqyīd al-muhmal is probably the first book in which such different subjects were analysed all together. Also the data in the second chapter is significant as it represents one of the earliest efforts to make comparisons among different transmissions of Saḥīḥs. The book as a whole has been an important resource for many works in the science of Hadith, especially for commentaries, books of Hadith methodology and hadith transmitters