Eğitimde hesap verebilirliğe ilişkin model önerisi

ÖZETBu araştırmanın amacı ortaokul kademesindeki okullar için hesap verebilirlik modeli önermektir. Nitel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı bu araştırmadaki veriler yarı yapılandırılmış görüşmeler ile elde edilmiştir. Sekiz farklı ortaokulda görev yapan öğretmen ve okul yöneticilerinden oluşan 30 kişilik bir çalışma grubu ile yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Eğitimcilerin içlerinde bulundukları hesap verebilirlik yapısını ne şekilde yorumladıkları, örgütsel kapasitelerini ne şekilde değerlendirdikleri ve nasıl bir hesap verebilirlik yapısı önerdikleri, sorularına yanıt aranmıştır. Araştırma bulguları; okulları çevreleyen ortak dışsal hesap verebilirlik yapısının bürokratik olduğunu; ortaokullar ile Milli Eğitim üst yapısı arasındaki hesap verebilirlik ilişkisinin akademik anlamda oldukça zayıf olduğunu ortaya koymaktadır. İki okuldan elde edilen veriler ise Milli Eğitim üst yapısı aracılığıyla teşvik edilen pazara dayalı bir hesap verebilirlik yapısı olduğuna işaret etmektedir. Okulların içlerindeki hakim hesap verebilirlik yapısının yaygın olarak atomize karakterde olduğu; kolektif ve içsel hesap verebilirliğin ise okul yöneticilerinin veyahut öğretmenlerin bireysel sorumlulukları ile şekillendiği görülmektedir. Okulların örgütsel kapasiteleri ise, okula dayalı hesap verebilirliğin oluşmasında belirleyici rol oynamaktadır. Hesap verebilirliğe ilişkin tutumlarının birbirlerinden keskin farklarla ayrıldığı görülen eğitimciler, nihai amacı okulun geliştirilmesi olan bir hesap verebilirlik yapısının inşa edilmesini önermektedir. Eğitimcilerin olası bir hesap verebilirlik politikası için önerdikleri ortak ilkeler arasında her okulun kendisine has, bağlamsal koşullarına karşı duyarlı olan, devlet ve okullar arasındaki karşılıklılığı önceleyen, öğrencilerdeki değişimi esas alan ve öğretmen itibarını koruyan bir hesap verebilirlik yapısının oluşturulması öne çıkmaktadır. Anahtar kelimeler: Eğitimde hesap verebilirlik, okula dayalı hesap verebilirlik, örgütsel kapasiteABSTRACTThe aim of this research is to propose an accountability model for secondary school grades. The data of this research in which qualitative research methods have been used have been obtained with semi-structured interviews. Face to face interviews have been made with a 30 people study group consisting of teachers and school principals working at eight different secondary schools. Answers have been searched for the questions how the educators interpret the accountability structure they are in, how they evaluate their organizational capacity and what kind of an accountability structure they suggest. Research findings reveal that the common external accountability structure surrounding schools is bureaucratic and the accountability relation between secondary schools and superstructure of National Education is quite weak academically. As to findings obtained from two of the schools, they indicate that a market accountability structure encouraged by the superstructure of National Education exists. It is seen that while the dominating accountability structure in school is commonly in an atomized character, the collective and internal accountability isformed by the individual responsibilities of the school principals or the teachers. As to organizational capacity of the schools, it has a determinant role in the formation of school-based accountability. The educators whose attitudes towards accountability are seen to differ from each other with sharp differences propose that an accountability structure whose ultimate aim is school development should be built. Among the joint principles educators propose for a probable accountability policy, the formation of an accountability structure that is sensitive to specific and contextual conditions of every school, priorities the reciprocity between the state and schools, grounds on the change of the students and protects teacher reputation comes to the front.Keywords: Educational accountability, school-site accountability, organizational capacit