Kamu harcamalarının enflasyonist etkileri ve Türkiye’deki durumu

Bu araştırmada, 1980 döneminden günümüze kamu harcamalarının ve enflasyonun gelişimi ve kamu harcamalarının enflasyonist etkileri incelenmiştir.Devletin kamusal mal ve hizmet üretmek için yaptığı harcamalar olan kamu harcamaları, dar anlamda merkezi devlet örgütü ve yerel yönetimlerin harcamaları, geniş anlamda bunların yanısıra Kamu İktisadi Kuruluşlarının Sosyal Güvenlik Kuruluşlarının harcamaları ile vergi muafiyet ve istisnalarını kapsamaktadır.Kamu harcamalarının gelişimi izlendiğinde kamu harcamalarının ekonomik sınıflandırılmasının reel harcamalar transfer harcaması şeklinde olduğu görülmektedir.1980 sonrası izlenen ekonomik politikanın asıl hedeflerinden biri, kamu kesiminin ekonomideki payının azaltılmasıdır. Nitekim GSMH, kamu harcamalarından daha fazla artmıştır. Kamu harcamaları reel olarak artmasına rağmen, GSMH içindeki payında azalma olmuş ancak 1990 yılından itibaren tekrar yükselerek %25'lere yaklaştığı görülmüştür.GSMH'nın %30'unu aşan 1998 yılı bütçe harcamaları, şu ana kadar GSMH içindeki özel kesim payının küçülmediği yani, devleti küçültmenin başarılamadığını göstermektedir.Devletin sosyal ve ekonomik görevlerinin artması gerçeği karşısında kamu harcamalarının zaman zaman dalgalanmalar göstermekle birlikte artış göstermesi kaçınılmaz bir sonuçtur.Kamu harcamalarının toplam olarak astronomik denilebilecek düzeylere gelmiş olması, maliye politikasının araç olarak etkinliğini arttırmıştır. Özellikle bu etkilerin ekonomik dengeyi sağlayıcı ya da bozucu yönde olabilmesi, sorunun önemini her geçen gün arttırmaktadır. Kamu harcamalarındaki bu artış, bir yandan milli geliri yükseltici yönde, bir yandan da genel ekonomi üzerinde genişletici ya da daraltıcı yönde önemli rol oynayabilmektedir.Günümüz ekonomilerinin en "önemli sorunu olan ve genel olarak FGD'de hızlı ve sürekli artışı belirtmek üzere kullanılan enflasyon talep-maliyet ve fiyat enflasyonu şeklinde bir sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır.Özellikle Türkiye'de talep ve maliyet enflasyonu doğuran kaynakların başında kamu harcamalarının gittikçe hızlanan bir artış trendi göstermesi, rasyonellikten uzak destekleme alımları, KİT'lerin her yıl artan açıkları ve bunların Merkez Bankası kaynaklarından finanse edilmesi sayılabilir. Türkiye'de son yıllarda yaşanan yüksek oranlı enflasyonda hem toplam harcama artışı, hem de maliyet artışları etkili olmuştur.Konuyu kamu harcamalarının artışı olarak ele alırsak; artan kamu harcamalarına karşı özel tasarruflar, vergiler ve dış tasarruflar yeterince artırılamamıştır.Mal ve hizmet alımına yönelik kamu harcamalarının değeri enflasyon oranına paralel olarak artacağı gibi sosyal güvenlik harcamaları ve kamu sektörü ücret ödemelerinin enflasyonla birlikte artması da toplam kamu harcamalarını artırır.Maliye Bakanı Z. Temizel'e gören enflasyonla tam anlamıyla mücadele edilebilmesi için kamu harcamalarını disipline alacak bir harcama reformuna ihtiyaç duyulmaktadır.Kamuya ait tüm harcamaların bütçe ödenekleri içerisinde yapılması gerekmekte ancak kamu kurumlarının bütçeden yapamadıkları harcamaları vakıf, döner sermaye veya fon aracılığıyla gerçekleştirmeleri nedeniyle bunun enflasyonla mücadele programını olumsuz etkilediği görülmektedir. Sorgulanması gereken en önemli ve öncelikli husus harcamalar olmalıdır. 1997 Ocak-Kasım döneminde harcamalar %86,4 artış göstermiş ve 6.2 katrilyon TL. olmuştur.Devletin sosyal ve ekonomik görevlerinin artması gerçeği karşısında kamu harcamalarının zaman zaman dalgalanmalar göstermekle birlikte artış göstermesi kaçınılmaz bir sonuçtur. Ancak acil bir harcama reformu yapılması ve bütçe dışı hiçbir harcamaya izin verilmemesi suretiyle kamu harcamalarının enflasyonist etkisini kontrol altında tutmak mümkün görülmektedir