Dünya Ticaret Örgütü’nün antlaşmalara dayalı milletlerarası ekonomik düzendeki yeri ve Türk hukukuna etkisi

ÖZETBu tez birinci bölümde milletlerarası ticareti yöneten Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) hukuk sisteminin işleyiş şeklini açıklamayı amaçlamıştır. Küreselleşme ve DTÖ’ye zemin hazırlayan gelişmeler, ekonomik kurumsallaşma, GATT/DTÖ temel ilkelerinin açıklanması ve DTÖ Anlaşmalarının basitleştirilerek sınıflandırılması sistemin nasıl işlediğinin anlaşılması için gereklidir. İkinci bölümde Anlaşmazlıkların Halli Organı (AHO), tüm işleyiş kural ve usulleriyle ele alınmış ve kendi içtihat hukukunun yardımıyla açıklanmıştır. AHO her ne kadar sadece devletlerarası uyuşmazlıklara bakmakla yetkili de olsa milletlerarası sistemin kendisi, sonuçlarını özel hukuk kişileri üzerinde doğurur. AHO’nun çalışma usullerinin ve uyguladığı kuralların (DTÖ Anlaşmaları) özel hukuk kişilerince çok büyük önemi vardır. Özel hukuk kişilerince sistemin işleyişinin bilinmesi ve takip edilmesi gereklidir. Üçüncü bölümde, Türkiye’nin bu karmaşık anlaşmalar “yığını” içerisinde ilişkileri tasnif edilmiş, tüm bu karmaşık ilişkiler ağını yöneten DTÖ düzenlemelerinin Türk hukukunda yeri ve değeri saptanmıştır. Türkiye’nin dış ticaret ilişkilerinin büyük kısmını yöneten gümrük birliği konusu bu çalışmanın asıl inceleme konusu değildir. Ancak Türkiye’nin dâhil olduğu DTÖ sisteminde bu gümrük birliği de bir bölgesel ticaret düzenlemesi olarak yer aldığı için konuya değinmek kaçınılmaz olmuştur. Ekonomik ilişkiler DTÖ Anlaşmalarıyla yönetiliyor olmakla birlikte gümrük birliği perspektifinde kurulmaktadır. Son olarak da AHO önünde Türkiye’nin tarafı olduğu milletlerarası ticari uyuşmazlıklar incelenmiştir. ABSTRACTThe aim of this thesis in the First Chapter is to explain the legal system of the WorldTrade Organization (WTO) governing the international trade. Globalization and developmentsthat set a convenient ground for the WTO, economic institutionalization, basic principles ofthe GATT/WTO and a simplified classification of the WTO Agreements are necessarysubjects to understand how the system works.In the Second Chapter, the Dispute Settlement Body (DSB) is to be explained with allof its rules of conduct and procedures and in light of its own case law. Although the DSB’sjurisdiction applies only to inter-state relations, the international trade system, in itself,directly affects the individuals. The procedures of the DSB and the rules it applies (WTOAgreements) are of primary concern to individuals. Thus, individuals should become familiarto the rules and procedures existed under this system.In the Third Chapter, Turkey’s external trade relations conducted under those complex“mass” of agreements are classified and the legal value and applicability of WTO Agreementsin Turkish legal system is determined. The Customs Union issue that governs most of thetrade relations of Turkey is not a primary research subject in respect of this thesis.Nevertheless, this customs union, as a regional trade arrangement, is also subject to thescheme of the WTO system in which Turkey involves, thus touching on this subject becomesinevitable. Despite the fact that economic relations are governed by the WTO Agreements,they are established within the context of the customs union. Finally, the international tradedisputes in which Turkey took place before the DSB are studied