Kırım’ın Karadeniz jeopolitiği ve jeostratejisindeki önemi

ÖZET Bu tezin hazırlanmasında, çeşitli bilim adamlarının fikir ve eserleri, kamu ve sivil kurumların belgeleri ile bölgeyi tanıyan kişilerin bilgi ve görgülerinden, istifade edilmiştir. İnceleme bölgemiz Kırım'ın, çevresindeki diğer bölgeler gibi insanlar tarafından yaşam alanı olarak kullanımı çok eskidir. Doğu Avrupa coğrafi bölgesinin parçası olup Karadeniz'in kuzey kıyılarında, ana kara ile bağlantısı zayıf olan bir yarımadadır. Hali hazırda Ukrayna'ya bağlı özerk cumhuriyet olan Kırım'ın, güney ve batısında Karadeniz, kuzeyinde Ukrayna, doğusunda Azak Denizi ve Rusya bulunmaktadır. Güneyinde, doğu batı istikametli ve Alp-Himalaya dağ sırasının parçası olan yükseltiler bulunmakta olup orta ve kuzey bölümü düzlüktür. Kıyı yapısı ve Karadeniz'deki merkezi durumu ile deniz üssü özelliğindedir. Önemli bir yerüstü ve yeraltı zenginliği yoktur. Dağlarla korunan güney sahillerine hakim ılıman iklimi ile çevresindeki bölgelere nazaran farklı bir özellik arz eder. Eski Sovyet ülkelerinin tümünde olduğu gibi işsizlik, hammadde, yedek parça, demode teknoloji ve enerji sıkıntısı gibi sorunlara dayanan ekonomik güçlükler içindedir. Nüfusun etnik yapısının ilk üç sırasını Rus ve Ukraynalılar ile Kırım Türkleri teşkil etmektedir. Demografik olarak en önemli husus, Ruslar tarafından, tamamına yakını ana yurtlarından haksız yere sürgün edilen yerli Türklerin, Kırım'a dönüş ve burada tekrar kabullenilme mücadeleleridir. Osmanlı İmparatorluğuna bağlı Kırım'ın jeopolitik ve jeostratejik önemi, Çarlık Rusyasının burayı ele geçirme mücadelesine girmesiyle iyice belirginleşmiştir. Nihayet, 1774 tarihinde Rus etki sahasına dahil olmasıyla birlikte, Rusların Karadeniz'de varlığının kabullenilmeye başlanması, eş zamanlı olmuştur. Kırım'ın, Karadeniz hakimiyetinin odak noktasını teşkil ettiğini ispat eden bu tarihi hadise sonrasında, Ruslar hakimiyetlerini devam ettirmek ve pekiştirmek maksadıyla, yerli Türkleri asimile ve göç ettirerek yarımadayı Ruslaştırma planını tatbike başlamışlardır. Bu faaliyet "öncelikle kıyı bölgelerinden" başlatılarak yarımada genelinde titizlikle uygulanmıştır. Söz konusu uygulamanın, gerek Çarlık, gerekse ideolojik olarak bu rejimine taban tabana zıt, Sovyet yönetimince benimsenmesi dikkat çekicidir. Anılan politika benzerliği, yönetim farklılığına rağmen, jeopolitik ve jeostratejik mütalaaların sabitliğinin ispatıdır. 1954 yılına kadar devam eden statüko, bu tarihte Kırım'ın Rusya tarafından Ukrayna SSC'ne verilmesi ile değişmiş; bölgeye Ukraynalılar da yoğun olarak yerleşmeye başlamıştır. SSCB'nin dağılması esnasında Kırım, özerk cumhuriyet statüsünde Ukrayna'ya bağlanmış olmakla birlikte, başta demografik olmak üzere bir çok yönden Rus etkisinde bulunduğu da bir gerçektir. Karadeniz havzasının kuzeyinde merkezi bir konumu olan Kırım'ın, söz konusu bölgenin jeopolitik ve jeostratejik durumuna etkisi, kendi ve çevresinin potansiyelleri ile birlikte ele alınıp, Türkiye açısından değerlendirilerek, müteakip bölümlerde sunulmuştur.ABSTRACTVarious scientists' ideas and marks, the documents of public and civilian associations and, the knowledge and experiences of people who know the region, was benefited as this thesis was prepared.The use of our region of examination, The Crimea, by people as a living site is very old, like the other regions around. She is part of geographical region of East Europe and is a peninsula, which has a weak connection with continent, at northern coasts of The Black Sea. There exist The Black Sea at south and west side, Ukraine at north side, The Sea of Azov and Russia at east side of The Crimea which is autonomous republic bounded to Ukraine at the present time.On her south side, there exist altitudes, which are part of mountain chain Alps-Himalayas and have east west direction. North portion of her is plain. Because of her coast structure and central position on The Black Sea she has naval base characteristics. She has not got any important affluence of surface or subsurface. She has a different characteristic according to the regions around by her mild climate that dominates south coasts guarded by mountains.As in all the old Soviet nations, The Crimea is in economical difficulties that lean on the problems like unemployment, raw material, spare part, technology that is out of fashion and energy annoyance.Russians, Ukrainians and Crimea Turks form the first three ranks of the ethnical structure of the population. The most important matter demographically is, the native Turks' return to The Crimea and their struggle for being accepted there again who almost all, by Russians, had been banished from their original homeland unjustly.The geopolitical and geo-strategic importance of The Crimea that is dependent on Ottoman Empire has become fairly clear by the struggle of the government of Russia Tsar getting control of this place. Finally, on 1774 The Crimea's being included in the influence zone of Russia is synchronous with the beginning of Russians' being accepted at The Black Sea.After this historical event which proves that The Crimea forms the focal point of sovereignty of The Black Sea, Russians, with the intention of carrying on and consolidating their sovereignty, started to adapt the plan of Russianize the peninsula by assimilating the native Turks and forcing them to migrate.This activity is applied peevishly on the peninsula beginning from "coast sides taking precedence". It is arresting that both the government of the Tsar and the Soviet management, which is completely opposite to this regime ideologically, appropriates this application. This similarity in policy is the proof of the constancy of geopolitical and geo-strategic observations, despite the difference in management.The status quo which had carried on until 1954 has changed on this date with that The Crimea was given to Soviet Socialist Republic of Ukraine, by Russia, and Ukrainians have started to settle down the region stoutly. As the Union of Soviet Socialist Republics has separated, The Crimea has been dependent on Ukraine, which is a statute of autonomous republic, but it is a fact that, demographically before everything, The Crimea is in the effect of Russia in many ways.The effect of The Crimea which has a central position on the north territory of The Black Sea to geopolitical and geo-strategic situation of the region discussed was examined with the potentials of her own and around, evaluated with regard to Turkey and presented in the following chapters