Öğretmenlerin ilköğretim sosyal bilgiler dersinde kullandıkları ölçme araçlarının niteliksel özellikleri

ÖZETBu araştırma, ilköğretim 4 ve 5. sınıfları okutmakta olan sınıf öğretmenleri ile Sosyal Bilgiler branş öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler dersinin eğitim öğretim sürecinde kullandıkları ölçme ve değerlendirme yöntem/teknikleri ile bu uygulamalar esnasında yaşadıkları sıkıntıları tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini, İstanbul ili Kartal, Pendik ve Tuzla ilçelerindeki Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı ilköğretim okullarında görev yapan 4 ve 5'leri okutmakta olan 222 sınıf öğretmeni ile 37 Sosyal Bilgiler branş öğretmeni oluşturmaktadır. Tüm veriler toplam 259 öğretmenden elde edilmiştir. Araştırmanın verileri nicel araştırma tekniklerinden olan anket ile nitel araştırma tekniklerinden olan doküman inceleme ve mülakat kayıtlarından elde edilmiştir. Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme uygulamaları anket aracılığı ile tespit edilerek; yaş, cinsiyet, kıdem, formasyon vb. gibi değişkenler açısından farklılık olup olmadığı araştırılmıştır. Hazırlanan mülakat formuyla öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme uygulamalarına ve yaşadıkları sıkıntılara ait verilere ulaşılmaya çalışılmıştır. Bunların yanı sıra öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme uygulamalarının göstergesi olacağı düşünülen 57 kompozisyon tipi sınav kağıdı da incelenerek anket ve mülakat verileri ile karşılaştırma yapılmıştır. Toplanan sınav kağıtları 4 ve 5. sınıfın ilk döneminde yapılan sınavlara aittir. Tüm veriler aynı örneklem gurubundan elde edilmiştir. Bu araştırmada nitel ve nicel yöntemler bir arada kullanıldığı için araştırma çoklu yönteme örnektir. Anket iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde kişisel bilgilere yönelik yedi soru, ikinci bölümde ise beşli likert formunda hazırlanmış olan dokuz madde bulunmaktadır. Toplam 259 öğretmene uygulanan anket verileri SPSS (11.5) İstatistik Programından elde edilen sonuçlara göre değerlendirilmiştir. Anket verilerinin analizinde parametrik olmayan istatistiklerden "Ki-Kare" Testi kullanılmıştır. Mülakat formu dokuz sorudan oluşmaktadır. Mülakat verileri 84 öğretmenden toplanmış, sorulara verilen cevaplar içerik analizi yapılarak kodlandıktan sonra sonuçlar nicel olarak tablolaştırılmıştır. Kompozisyon tipi sınav kağıtları biçimsel ve içerik olarak iki boyutta incelenmiştir. Biçimsel olarak sınava ilişkin açıklama olup olmadığı, öğretmenin ön hazırlık yapıp yapmadığı, cevap anahtarının hazırlanıp hazırlanmadığı kontrol edilmiştir. İçerik olarak ise kapsam geçerliği açısından soruların neyi ölçtüğü, taksonomik düzeyi ve adedi incelenmiştir.Anket, mülakat ve sınav kağıtlarından elde edilen verilere göre; ·İlköğretimde öğretmenlerin Sosyal Bilgiler dersinde kullandıkları sınav türleri cinsiyet, kıdem ve branş değişkenlerine göre farklılaşma göstermemektedir. ·Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme uygulamalarında bir gösterge niteliğinde olan kompozisyon tipi sınav kağıtlarının biçimsel olarak ölçme-değerlendirme kriterlerine uygun hazırlanmadığı; bu durumun, sınav öncesinde ön hazırlık yapılmamasından kaynaklandığı tespit edilmiştir. Sınav kağıtlarındaki soruların kapsam geçerliği açısından incelenmesi sonunda elde edilen verilere göre, soruların Sosyal Bilgiler dersinin hedeflerini kapsayacak sayıda ve düzeyde olmadığı anlaşılmıştır. ·Öğretmenlerin anket ve mülakat formunda sınıf içindeki ölçme-değerlendirme uygulamalarında kullandıklarını ifade ettikleri yöntem ve teknikler ile sınav kağıtları karşılaştırılmıştır. Sınav kağıtları biçimsel ve içerik olarak öğretmenlerin anket ve mülakatta uyguladıklarını ifade ettikleri yöntem ve tekniklerle örtüşmemektedir. ·Öğretmenler bu derste hazırbulunuşluk testlerini nadir yapmakla birlikte izleme testlerini sık olarak kullanmaktadır. Fakat izleme testlerinden elde edilen sonuçların öğrencilerin öğrenme eksiklerini tespit etmek dışında ders başarısının değerlendirilmesinde de bir ölçüt olarak kullanılmakta olduğu söylenebilir. ·Öğretmenler ölçme ve değerlendirme alan bilgisi bakımından kendilerini çoğunlukla yeterli görmektedir. Fakat mülakat görüşmelerinden elde edilen verilerde öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme alan bilgisine yeteri kadar sahip olmadıkları anlaşılmıştır. ·Sosyal Bilgiler Programı hakkında öğretmenlerin ortak görüşü bu dersin içeriğinin ayrıntılı ve gereksiz bilgilerle dolu olduğu ve öğrencinin ilgisini çekmediği yönündedir. Öğretmenlere göre öğrencilerin bu derste başarısız olma nedenlerinin en başında okullarındaki materyallerin yetersizliği gelmektedir. İkinci olarak ise öğretmenlerin bu dersi ezberci bir anlayışla ve tek düze yöntemler kullanarak işlemesi gösterilmiştir.SUMMARYThis research has been done in order to determine assessment techniques of fourth and fifth grade elementary teachers and Primary Social Studies teachers and difficulties which they meet in practice.The methodological design of the study embraces both quantitative and qualitative research techniques. Questionnaires were completed by 222 elementary teachers and 37 Primary Social Studies teachers who work state schools in Kartal, Pendik and Tuzla in Istanbul. These were analysed by using SPSS (11.5) and chi-square test. In sum, data were gathered from 259 teachers through questionnaire, document analysis (exam papers) and interviews. In the study age, gender, length of work, teaching certificate variables were examined from the point of Teachers' assessment practices which were determined by the questionnaire. Interviews forms which were included nine questions and asked to 84 teachers were used in order to get information about assessment difficulties in teaching practice. Finally, 57 composition type exam papers were analysed which were collected fourth and fifth grade classes of autumn term.Exam papers were examined in two ways by formal and content analyses. In formal analyse, it was controlled for explanation, pre-preparation, answer key. In content analyse, it was examined for content validity (what the questions measure, questions' types, number of questions, taxonomic levels of questions).According to data gathered from this study;·There were no differences between gender, length of work and subject specializm of teachers according to their use of exam types.·It was found that composition type exam papers, which are indicator of teachers assessment practices, were not prepared according to formal measurement criteria (e.g. explanation, pre-preparation, answer key). This was interpreted that teachers had no preparation before exams.·It was understood that exam questions were not sufficient to contain aims of Social Studies in terms of number and level questions.·A comparison was made between questionnaire data, interview data and exam papers. Answers given in Exam papers did not reflect the measurement techniques which the teachers declared in questionnaires and interviews. ·Although the teachers didn't make readiness tests frequently, they often used follow up tests. ·It can be said that while the results of follow up tests were used to determine the lack of learning experiences it was also used as criteria in the assessment of academic achievement level. · Although the teachers thought themselves sufficient in terms of assessment results show that they had little experience about this manner. ·The teachers were agree that the content of social studies was intensive and had unnecessary details and it was far more to attract pupils. They thought that the main reasons were the lack of learning materials and the insufficient teaching techniques