1980 sonrası Mısır’ da sivilleşme ve sivil toplum

ÖZETBu çalışma, 1980 sonrası Mısır'ında sivil toplum kavramının yeşerdiği ortamın temel dinamiklerinin neler olduğunu, bireysel özgürlüklere dayanan sivil toplum anlayışının demokratikleşmeyi nasıl etkilediğini araştırma amacıyla seçilmiştir. Bu inceleme, sivil toplum kavramının tarihsel ve terminolojik gelişiminden yola çıkarak, Ortadoğu toplumlarının sivil toplumu ve kurumlarını oluşturmadaki kriterlerini tartışmayı amaçlar. Genelde Ortadoğu, özelde ise Mısır toplumu ve kültürü tartışmanın eksenine oturtularak, bu kültürün meydana gelen gelişmeler karşısındaki temel özellikleri gözler önüne serilmeye çalışılmıştır. Sivil toplum anlayışı salt bireyin öyküsünden filizlenen bir kavramdır. Mısır olgusu mercek altına alındığı zaman ise, burada sivil toplum anlayışının fertlerin tek tek kendilerini mensup hissettikleri yapılardan kaynaklandığı görülür. Mensubiyetlerden de birey değil, grup, aşiret, cemaat, kitle ve taraftar olguları vurgulanır. Bu itibarla kendini bir yere ve/veya yerlere ait kabul etme üzerine kurulu sivil toplum kavramının ortaya çıkmasındaki güçlükler son derece açıktır. Bu ülkede sivil toplum daha çok gruplar, kitleler ve cemaatler tarafından savunulmuştur. Bu sebeple de ortaya çıkma aşamasında bazı güçlüklerle karşılaşılmıştır. Özellikle de Mısır'daki İslami cemaatler ve gruplar bunun öncülüğünü yapmıştır.Seksenli yıllarda Doğu Avrupa'da gerçekleşen değişimler, Ortadoğu'nun otoriter devletlerinde demokratik bir değişime yönelik umutları canlandırdı. Ancak liberalleşme bölgenin birkaç devletinde, o da basın sansürünün gevşetilmesi, yarım yamalak serbest seçimler yapılmasının ötesine geçemedi. Bununla birlikte sivil toplum örgütleri iyiden iyiye kıpırdanmaya başladı.Bu araştırmada, Mısır devletinin sosyo - kültürel yapısı ve geçirdiği siyasi süreçler incelendi. Sivil toplum örgütlenmesinin tezahür biçimleri analiz edilerek sivil toplumun demokratikleşme sürecindeki rolünün ne olduğu ortaya çıkarılmaya çalışıldı. Aynı zamanda bir sivil toplumun ortaya çıkışını hangi faktörlerin engellediği araştırıldı. "İslamcılık" ve "Kökten Dincilik" in sivil toplumun gelişimine etkisi anlatılmaya çalışıldı ve bu eksende İslami cemaatler yoğun olarak ele alındı.İki bölümden meydana gelen bu incelemenin birinci bölümünde, ana konuya destek niteliğindeki diğer alt konular da yer almaktadır. Burada sivil toplumun terminolojik ve tarihsel geçmişinden bahsedilmekte, sivil toplumun dünyada, Avrupa'da, Ortadoğu ve Türkiye'deki gelişimlerine kısaca değinildikten sonra araştırmanın temel konusunu teşkil eden, Mısır'da Sivil Toplum bölümüne geçilmiştir.İkinci bölümde ise Mısır toplumunun tarihsel ve sosyo - kültürel açıdan tanıtılması amacıyla, Mısır tarihine yer verilmiş ve bu bölümde kısaca bugünkü Mısır'ın tarihine değinilmiştir. Daha sonra araştırmamızın temelini teşkil eden Mısır'da sivil toplum konusuna girilmiştir. Mısır'daki sivil toplum gelişmelerini daha iyi anlayabilmek için öncelikle Arap Körfezindeki ya da Ortadoğu'daki sivil toplumu irdelemeye çalıştık. Buradaki ekonomik, politik ve sosyal organizasyonların hangi boyutlarda gerçekleştiğine değindikten sonra, Ortadoğu'da sivil toplum tartışmaları adı altında Laik Tartışma, Liberal Sivil Toplum Modeli Tartışmaları, Arap Sol Milliyetçilerinin Sivil Toplum Tartışmaları, İslamcılar ve Sivil Toplum konuları ele alınmıştır. Mısır'da Sivil Toplum, Devlet ve Ekonomi başlığıyla sivil toplum örgütlerinin devlet yönetimi ile ilişkisi, Sivil Toplum - Ordu İkilemi başlığıyla da asker sivil ilişkilerinin hangi boyutlarda olduğu, sivil gücün artırılması için neler yapılabileceği araştırılmaya çalışıldı. Üçüncü bölümün sonunda ise Mısır'da Demokrasi, Sivil Toplum ve İslam başlığı adı altında ise, Mısır'daki demokrasi anlayışı ve liberal demokratikleşme, sivil toplum ve İslam, İslami cemaatler ve bunlar içinde özellikle Müslüman Kardeşler örgütü incelenmeye, araştırılmaya çalışılmıştır.ABSTRACTTHE SOCİAL CHANGİNG AND CİVİL SOCİETY İN EGYPT AFTER 1980This study has been chosen in order to understand the basic dynamics of the environment in which the concept of civil society emerged, and to examine how the mentality of civil society, which is based on individual freedom, influenced the process of the democratization of the Egyptian people after the year of 1980. Depending on the historical and terminological evolution of the concept of civil society, this study is aimed to discuss the criterions of the Middle Eastern societies in their establishment of civil societies and their institutions. The discussion is concentrated on the societies and cultures of Middle East in general, and of Egypt in particular. This investigation is directed to evaluate how these societies and cultures reacted to new social and cultural developments that are originated in other parts of the world.The concept of civil society stems from the idea of individualism. As far as the case of Egypt is concerned, it is understood that the idea of civil society relies on the social structures that individuals feel themselves as members of these groups. The nature of membership is not based on individuals but on various tribal, religious, and political groups. Thus it is quite understandable that the emergence of the concept of civil society is fraught with many difficulties, for in its real sense the idea of civil society relies on individuals themselves rather than various oriented groups. In this country, the idea of civil society is defended by certain social and religious groups. For this reason, in its emergence and development, the concept faced with many difficulties. Especially Muslim religious groups in Egypt represented themselves as pioneer activists in favoring civil society.In the eighties, social and political changes emerged in the Eastern European countries inspired Middle Eastern society in order to make similar social and political changes in their autocratic governments in the direction of democratic developments. The strives of democratization, however, were limited to some improvements in the field of press to a certain extend, and some premature free political elections in a couple of Middle Eastern countries. Nevertheless, the civil society supporters of these communities began to play more significant roles in their countries.In this study, the socio-cultural structure and its historical developments in Egyptian state is examined. The organizations of civil society and their social consequences are analyzed, and the role of civil society in the course of democratization is investigated. At the same time, the factors that hindered the emergence of civil society are evaluated. The influence of the concepts "Islamism" and "fundamentalism" on the development of civil society is questioned and in this case Egyptian Muslim religious groups are investigated.The study consists of two main chapters. The first chapter includes subdivided complimentary arguments that support the main topic. In this part, terminological and historical background of the idea of civil society is mentioned. Then various civil society cases in the Europe, Middle East, Turkey and other countries are briefly introduced, and Egyptian civil society case, which is primary subject of this study is elaborated.In the second chapter, in order to understand the historical and socio-cultural background of the Egyptian society a general Egyptian history is summarized, and modern history of Egypt is briefly presented.Again in the second chapter, the primary topic of this study, Egyptian civil society experience is investigated. In order to present a more comprehensive analysis of civil society developments, other cases from other Arab and Middle Eastern countries are examined. Economic, political, and social organizations are explored. Next, in the Middle Eastern societies, the discussions on the concept of civil society are analyzed surrounding Secular Discussions, the discussions on Liberal Civil Society Model, civil society discussions of Arab Left Nationalists, and Islamists. Under the title of Civil Society; State and Economy in Egypt, the economic relationship between the civil society organizations and government is examined. Under the title of Civil Society Military Dilemma, the relationship between civil citizens and military is questioned and some suggestions to improve the influence of civil power are analyzed.At the end of the third chapter, under the title of Democracy, Civil Society, and Islam in Egypt, the Egyptian way of understanding democracy, liberal democratization, civil society and Islam, Muslim religious groups, and among them Muslim Brothers organization are examined