Ortaçağ İslâm dünyasında bir Yahudi hekim ve filozof : İshak el-İsrâilî

Mısır’da Yahudi bir ailede dünyaya gelen İsrâîlî, tıp, felsefe, ecza, botanik ve Yahudi teolojisi gibi pekçok alanda eser telif etmiş önde gelen bir isimdir. Ağlebîler ve Fâtımîler döneminde hizmet eden İsrâîlî, Mağrib’e tıbbı ve felsefeyi ilk getiren âlim olduğu düşünülen İshak b. İmrân’dan tıp ve felsefe eğitimi almış, onunla birlikte Kayrevan Beytülhikmesi’nde bir tıp okulunun kurulmasına öncülük etmiştir. Müslim ve gayr-i müslim çok sayıda talebe yetiştiren İsrâîlî, iyi bir hekim olduğu gibi felsefî yönü ile de kendini geliştirmiştir. İsrâîlî, Yahudiler arasındaki ilk Yeni Eflâtuncu felsefeci kabul edilir. İsrâîlî’nin felsefe konusunda en çok etkilendiği âlimler arasında Aristotales, Hipokrat, Demokritos, Rufus, Galen ve Kindî gelmektedir.Tıp ve felsefe alanında çok sayıda eser kaleme alan İsrâîlî‘nin kitapları Latince, İbranice, İngilizce ve Almanca gibi farklı dillere tercüme edilmiştir. İsrâîlî’nin tıp alanında kaleme aldığı eserler İslâm ve Hıristiyan medeniyetininde ilgi görürken, felsefeye dair kaleme aldığı eserler daha çok Hıristiyan medeniyetinde ve teolojiye dair yazdığı eserler Yahudi dünyasında ilgi görmüştür.İsrâîlî tıp alanında yazdığı eserlerde gıdalar, sağlıklı beslenme, ateşli hastalıklar ve tedavi önerileri üzerinde çalışmalar yapmıştır. Felsefe eserlerinde ise Tanrının dünyayı yaratması, peygamber göndermesinin zorunluluğu, peygamber-filozof ilişkisi ve varlığın tanımlanması gibi meselelere yer ermiştir. Bu çalışmada yaklaşık seksen yılını İslâm medeniyetini üreten coğrafyada hekim olarak geçirmiş Yahudi bir âlimin Fâtımî ve Ağlebî idarelerindeki ilişkisi incelenmekte, Mağrib tıbbının gelişmesindeki katkılarını ve aynı zamanda bir feylesof olarak öne sürdüğü görüşleri ortaya koymayı hedeflemektedir.--------------------Israeli, who was born from a Jewish family in Egypt; is a versatile medieval scholar who developed himself in the fields of medicine, philosophy, medicine, botany and Jewish theology. Israeli has lived for more than a century and spent most of his life serving Islamic civilizations as a Jewish physician. Israeli, who served in the time of Aghlabids and Fatimids, studied medicine and philosophy from Ishak Imran, who was thought to be the scholar who first brought medicine and philosophy to Maghreb, and led to establish a medical school in Maghreb with him. Israeli, who educated a large number of Muslims and non-Muslim students, was not only a good physician and also developed himself in philosophically. Israeli is considered the first new-Platonic philosopher among the Jews. Among the scholars who were most influenced by Israeli in philosophy were Aristotle, Hippocrates, Demokritos, Galen, Rufus and Alchindus.Israeli, whose books have been translated into different languages such as Latin, Hebrew and German, has written many works in the field of medicine and philosophy. Israel's works in the field of medicine attracted attention in Islamic and Christian civilizations, while the works he wrote in the field of philosophy were more popular in Christian civilizations and the works written in theological fields were more popular in Jewish civilizations .In his medical works, Israeli has worked on foods, healthy eating, febrile diseases and treatment recommendations. And in his philosophical works he has included issues such as God's creation of the world, the necessity of sending prophets, the relationship between the prophet and the philosopher, and the definition of existence. In this study, the relationship of a Jewish scholar, who spent nearly eighty years as a physician in Islamic civilizations, in Fatimi and Ağlebi administrations is examined and the aim of the study is to reveal his contribution to the development of Maghreb medicine and at the same time to put forward his views as a philosopher