Abdülkâdir-i Merâgî’nin Makâsidu’l-elhân adlı eseri

TEZ ÖZETİKlasik Türk Mûsikîsi teorisine dâir Abdülkādir-i Merâgî’nin yazdığı Makāsidu’l-elhân’ın müzikoloji alanında önemli bir yeri vardır. Bu eser, yazıldığı dönemin mûsikî anlayışını açıklamalarının yanında târihsel olaylarına, meşhur mûsikîşinas ve icrâcılarına, onların eserlerine, günümüzde kullanılan ya da kullanılmayan o dönemin çalgılarına dâir bilgiler ihtivâ etmesi bakımından, mûsikî târihi ve nazariyâtı araştırmacıları için oldukça mühimdir.Çalışmamızda müellifin yaşadığı döneme kadar yapılan mûsikî çalışmalarından sonra hayâtına, eserlerine ve yaşadığı yüzyılda yapılan mûsikî çalışmalarına dâir bilgiler yer almaktadır. Makāsidu’l-elhân’da açıklanan ses sistemi ve îkā devirlerinin incelenmesi ile çalgılara dâir yapılan tespitlerden sonra eserin Türkçeye tercümesi, ek olarak da eserin metni verilmiştir.Eserde müellifin bahsettiği dörtlü ve beşlilerin sesleri, aralıkları, sayısal değerleri, meşhur makām devirleri, âvâze ve şu‘beler gibi melodik yapılar günümüz notasına aktarılmıştır. O dönemde kullanılan çalgıların isimleri, bunların şekil ve yapılarıyla birlikte akort biçimlerine dâir bilgiler, meşhur mûsikîşinâslar, mûsikî icrâsında riayet edilmesi gereken husûslar ve hânendelik sanatının incelikleri de ayrı bölümlerde açıklanmıştır. Merâgî’nin îcat ettiği tel boyundan belli oranların peş peşe çıkarılmasına dayanan tarh metodu, müzik felsefesi, psikolojisi, mistisizmi gibi konulara dair görüşleri de ayrı bir bölüm olarak inceleme kısmında verilmiştir.Merâgî, diğer mûsikî nazariyâtçılarından farklı olarak bâzı özgün metodlar ortaya koymakla birlikte, Safiyyüddin’in sistemindeki unsurları detaylı bir şekilde tedkik edip sorunlu gördüğü bâzı husûsları tashih eden, kendisinin geliştirdiği bâzı yöntemlerle teyit ederek aksi görüşte olan diğer mûsikî nazariyâtçılarına karşı sıkı bir tâkipçisidir. Klasik Türk mûsikîsinde, dönemin sultanlarına ithaf edilecek kadar önemli bir yere sâhip olan Abdülkādir-i Merâgî’nin Makāsidu’l-elhân’ının, günümüze kadar değerini koruyan önemli bir telif olduğu düşüncesi teyit edilmiştir.ABSTRACTMaqasıd al-alhan which was written by Abdulqadir al-Maragi on the theory of Turkish Classical music has a important pleace in musicology. This book not only including musical characteristic of the era when it was writen, but also historical knowledges of famous musicians and their playing styles, works and instruments which are used or unused nowadays. Because of this it is very important for researchers on history of music and theoriests.In our work we studied different sections like musical studies which was done up to 15th centuary, Meragi’s life, his works, music system which he had explained, famous intervals which are called avazes and shubes, their notes, rthme structures based on circles, instruments and their accord methods, famous musicians, rules of practising music for players, translation of the book text and its original text in persian. At the same philosophy, psycology and mysticism of music and the method which al-Maragi invented to get notes on a line by adding and dividing special measures of it are also explained in different sections of our work.Al-Maragi although he had invented different individual methods not like other theorist of music, he also examined on the system of Safiyyuddin and corrected some points there however he was one of strong defender of that of him. By this thesis we confirmed the importance of al-Maragi in the Turkish Clasical Music by the his evidence of Maqasıd al-alhan