Türk göçleri öncesinde Anadolu şehirlerinin durumu hakkındaki görüşlerin değerlendirilmesi

ÖZETAnadolu şehirlerinin Roma’dan Bizans’a geçiş sürecinde maruz kaldığı fiziksel değişiklikler ve onların Bizans dönemindeki koşulları, konu üzerinde çalışan tarihçilerin farklı yaklaşımlar geliştirdiği bir alan olmuştur. Söz konusu yaklaşımların çeşitliliği, ‘şehir’ oluşumunun karmaşık yapısından ileri gelmekle birlikte, edebi metinlerde şehirlere dair bilgilerin yok denecek kadar az olması da diğer önemli bir etken gibi gözükmektedir.Bu nedenle, tarihçiler alternatif kaynaklara yönelerek, nümizmatik bulguları, piskoposluk listelerini ve hagiografik edebiyatın kaynaklarını da kullanarak, elde edilen verileri, özellikle Batı Anadolu’da yoğunlaşan kazı sonuçları ile birleştirerek konuyla ilgili birtakım sonuçlara varmışlardır. Ancak ‘Bizans Anadolusu’ arkeolojik bağlamda ihmal edilmiş, bulunan materyaller çoğunlukla İlk Çağ şehir yapısını aydınlatmak için kullanılmıştır. Bu nedenle Türklerin Anadolu’ya geldiklerinde nasıl bir şehir yapısı bulduklarıyla ilgili bilgiler hala yeterli değildir.Bizans Anadolusu’nun şehirleri üzerine yapılan kısıtlı çalışmalarda iki temel görüş ortaya çıkmaktadır. İlki, Anadolu şehirlerinin, antik dönemdeki yapısından çok şey kaybettikleri, ekonomik, kültürel ve fiziksel manada ciddi bir düşüş yaşadıkları yönündedir. İkincisi görüş ise şehirlerin fiziksel yapısındaki değişiklikleri kabul etmekle birlikte, sayılarının korunduğu ve Bizans Anadolusu’nda ekonomik ve kültürel aktivitelerin şehirlerde odaklanmaya devam ettiği yönündedir. Fiziksel yapıdaki değişiklikler daha ziyade dönemin gereklerine odaklı olarak gelişmiştir. Birinci görüşün temsilcileri, 9. yüzyılla birlikte şehirlerin toparlanma sürecine girdiğini, ancak ortaya çıkan yeni yapının, antik dönemdeki şehir yapısından oldukça farklı özellikler taşıdığını savunurlar. Anadolu’nun Bizans İmparatorluğu dönemindeki şehir yapısı, 3. yüzyılda alınan siyasî kararlarla merkezî idareye odaklanmış, dolayısıyla bürokrasi ağırlıklı bir şehir yapısı ortaya çıkmıştır. Hıristiyanlığın devlet dini olarak kabulü ve imparatorluğu asırlarca meşgul eden dinî ihtilaflar, Pers ve Arap akınlarının sebep olduğu zararlar da, şehirlerin fiziksel yapısındaki değişikliklerin başlıca nedenleri olmuştur.Anahtar Kelimeler: Bizans İmparatorluğu, şehir, sikke, piskopos, arkeoloji, Anadolu.ABSTRACTPhysical changes that the Anatolian cities are subjected on the process of transition from Rome to Byzantine, their conditions on the era of Byzantine, is a subject on which historians work and develop new approaches. Reason of the multiplicity of approaches, is due to complex structure of ‘city’ formation, since datas about the cities on literary works are little or none and this is an other important factor, too.That is why, historians have a certain number of conclusions by combining the datas with the results of excavation especially majored at Western Anatolia.head to alternative sources by heading numismatic evidence, episcopal lists and the sources of hagiographical literature, and However, Byzantine Anatolia is subjected to negligance on archaeological context and all the materials gained are used for enlightening the city structure of the First Age. Because of this, there haven’t been adequate information yet about what kind of a city structure Turks encountered with when they reached Anatolia.Two main ideas arise on limited works upon the cities of Byzantine Anatolia. First idea is that Anatolian cities has lost a lot when compared to structure of the archaic era and were subjected to a serious fall on economical, cultural and physical aspects. The second accepts the changes of physical structure of the cities, on the other hand, it is believed that the number of the cities are protected and economical and cultural activities at Byzantine Anatolia kept focusing on the cities. The changes of pyhsical structure develops more depending on the needs of the era. Representatives of the former, supports that, by the coming of 9th Century the cities went into a recovery process, however, the new structure arosen had pretty much differences compared to city structure of archaic era.City structure of Anatolia on the era of Byzantine Empire focused on central governance by the political decisions made in the 3rd century, hence a bureaucracy centered city structure arose. Acceptance of Christianity as the religion of government and religious conflicts that distract the empire for centuries and the damage taken because of the invasion of the Persian and the Arabs were the main reasons of some changes on physical structures of the cities. Key Words: Byzantine Empire, city, coin, bishop, archaeology, Anatolia