Okul öncesi dönem engelli çocuğa sahip annelerin çocuklarını kabullenişleri ile umutsuzluk düzeylerinin karşılaştırılması

ÖZETOKUL ÖNCESİ DÖNEM ENGELLİ ÇOCUĞA SAHİP ANNELERİN ÇOCUKLARINI KABULLENİŞLERİ İLE UMUTSUZLUK DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASIBu araştırmanın genel amacı; engelli çocuğa sahip olan annelerin engelli çocuklarını kabullenme veya reddetme davranışlarına ait algısına ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi ve bunları yordayıcı olabilecek çeşitli değişkenleri belirlemektir. Bu araştırma ile otistik ve Down Sendromlu çocuklara sahip annelerin “Anne-Çocuk İlişkileri Ölçeği (Anne Formu)” (PARQ) doğrultusunda; “sıcaklık ve sevgi”, “saldırganlık ve kin”, “ilgisizlik ve ihmal” ve “ayrıştırılmamış reddetme” alt boyutları aracılığıyla annenin engelli çocuğunu kabullenme veya reddetme davranışına ait algısının ve “Beck Umutsuzluk Ölçeği” doğrultusunda “gelecekle ilgili duygular ve beklentiler”, “motivasyon kaybı” ve “umut” alt boyutları aracılığıyla umutsuzluk düzeylerinin saptanması amaçlanmıştır.Araştırmanın çalışma grubunu 2008–2009 yılında İstanbul ilinde bulunan resmi veya özel eğitim kurumuna devam eden okul öncesi dönemdeki 49 otistik çocuk annesi ve 52 Down Sendromlu çocuk annesi; toplam 101 engelli çocuk annesi oluşturmaktadırAraştırmada engelli çocuğa sahip annelerin, çocuğun ve ailenin demografik özelliklerini belirlemek amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen “Anket Formu”, annelerin engelli çocuğunu kabullenme veya reddetme davranışına ait algısını saptamak amacıyla “Aile-Çocuk İlişkileri Ölçeği - Anne Formu (PARQ) ” ve annelerin umutsuzluk düzeylerini belirlemek amacıyla “Beck Umutsuzluk Ölçeği” kullanılmıştır.Araştırmanın bulgularında; annenin engelli çocuğunu kabullenme veya reddetme davranışına ait algısı çocuğun yaşı, cinsiyeti, ailedeki çocuk sayısı, ailenin gelir düzeyi, annenin yaşı ve annenin eğitim durumu değişkenlerine göre farklılaşmadığı; fakat çocuğun engel grubuna göre farklılaştığı bulunmuştur. Otistik çocuğa sahip annelerin reddetme puanı “saldırganlık ve kin” alt boyutunda daha yüksek çıkmıştır. Annenin umutsuzluk düzeyi çocuğun cinsiyeti, annenin yaşı değişkenine göre farklılaşmadığı; fakat çocuğun yaşı, engel grubu, ailedeki çocuk sayısı, ailenin gelir düzeyi, annenin eğitim durumu değişkenine göre farklılaştığı bulunmuştur. 6 yaş engelli çocuğa sahip annelerin umutsuzluk puanı daha yüksektir. Otistik çocuğa sahip annelerin “gelecekle ilgili duygular ve beklentiler” ve “umut” alt boyutlarında umutsuzluk puanları daha yüksek bulunmuştur. Engelli çocuğa sahip annelerin ailesindeki çocuk sayısı arttıkça gelecekle ilgili duygular ve beklentiler düzeyinde daha umutlu oldukları fakat daha fazla motivasyon kaybı yaşadıkları bulunmuştur. Ailesi ‘1500 TL’den az’ gelir düzeyine sahip anneler “motivasyon kaybı” alt boyutunda daha yüksek umutsuzluk puanı almışlardır. İlköğretim mezunu ve lise mezunu anneler lisans ve üstü eğitim düzeyine sahip annelere göre “motivasyon kaybı” alt boyutunda daha yüksek umutsuzluk puanı almışlardır. Son olarak engelli çocuğa sahip annelerin toplam reddetme puanı ve toplam umutsuzluk puanı arasındaki ilişkiye bakılmış ve pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur. Sonuç olarak annelerin engelli çocuğunu kabullenme veya reddetme davranışına ait algısı ve umutsuzluk düzeyi arasında doğrusal bir ilişki bulunmuştur. Annenin çocuğu reddetmesi durumunda daha umutsuz olduğu, kabullenme davranışı arttıkça umutsuzluk düzeyinin azaldığı saptanmıştır.Anahtar Kelimeler: Okul Öncesi Dönem, Engelli Çocuk, Anne Kabul-Red, Umutsuzluk.ABSTRACTRELATIONSHIP BETWEEN THE ACCEPTATION AND THE HOPELESSNESS OF THE MOTHERS OF PRE-SCHOOL CHILDREN WITH DISABILITYThe general purpose of this research is to compare the effects of various variables on acceptance issue of mothers with disabled children and their hopelessness levels. With this research, in line with “Parental Acceptance-Rejectıon Questıonnaıre-Mother Form” (PARQ), it is aimed to determine acceptance and rejection behaviours of mothers with children with autism and down syndrome through “non-warmth”, “aggression-hostility”, “neglect-indifference”, “rejection-undifferentiated” sub-dimensions and in line with “Beck Hopelessness Scale”, it is aimed to determine their hopelessness levels through “feelings about the future”, “loss of motivation” and “hope” sub-dimensions.Mothers of children with autism and Down Syndrome attending an educational institution which is in Istanbul province in years 2008-2009, form the population of this research. Mothers of 49 pre-school children with autism and 52 with Down Syndrome, mothers of 101 disabled children in total attending form the sampling of this research. In the findings of the research, it is determined that age and gender of the child, number of children in the family, income state of the family, age of the mother and educational background of the mother do not have effect on mother’s acceptance issue, whereas disability group does. Rejection point of mothers of the children with autism is higher in terms of “aggression-hostility” sub-dimensions. It is determined that while gender of the child and age of the mother do not have effect on mother’s level of hopelessness, age of the child, disability group, number of children in the family, income state of the family and educational background of the mother have effect. Hopelessness point of mothers of disabled children aged 6 is higher in all sub-dimentions. It is found that the hopelessness points in “feelings about future and expectations” and “hope” sub-dimensions are higher with the mothers of children with autism. It is determined that mothers of children with disability experience more hope in terms of “feelings about future and expectations” when they have more children in the family, however they experience more “loss of motivation”. When the family income is ‘less then 1500 TL’ , mothers have higher hopelessness points in motivation loss sub-dimention. Compared with the mothers who are university graduate or have higher education, primary school or high school graduate mothers have higher points of hopelessness in motivation loss sub-dimention. Finally, the relationship between rejection point and the total hopelessness points of the mothers of children with disability is examined and a connection in positive direction is found. In conclusion, it is determined that there is a linear relationship between the acceptance issue and hopelessness levels of the mother of children with disability. It is found that in case of rejection mother is more hopeless, where as in case of acceptance hopelessness level decreases. Key Words: Pre-School Period, Disabled Child, Mother Acceptance-Rejection, Hopelessness