Türkiye’de 1990-1998 döneminde uygulanan makro ekonomik politikaların toplam talep üzerindeki etkinliğinin analizi

Ekonomik istikrarsızlıklar temelde toplam talep ve toplam arzdan kaynaklanır. İstikrarsızlığın giderilmesinde arz ve/veya talep düzeyi değiştirilmeye çalışılır. Ekonomideki istikrarsızlığın giderilmesi, para ve maliye politikasının toplam talep üzerinde etkinliğine bağlıdır.1990-1998 döneminde ekonomi politikasında egemen olan düşünce; faiz oranlarının yüksek düzeylerde oluşmasının tasarruf eğilimi yüksek kişilerce değerlendirileceği ve makro ekonomik büyüklüklere ve ekonomideki istikrara olumlu yönde katkıda bulunacağı olmuştur. Ancak toplam talep açısından faiz oranlarının yükseltilmesinin kısa vadede tasarrufları artırarak finansal araçlara olan talebi etkileyeceği ve mal piyasasında talep baskısını azaltacağı beklentisi tersi yönde sonuçlar vermeye başlamış, faizler yüksek bir maliyet unsuru olmuştur. Ekonominin yeterince dışa açılması amacıyla, devletin planlı bir şekilde küçültülmesi arzularının bir histeriye dönüşmesi, rant ve faiz türü gelirleri besleyerek ekonomideki istikrarsızlığın da temeli olmuştur. Varolan kamu maliyesi anlayışı sonucunda kamu dengesinin yeniden kurulamaması yurtiçi talebi ekonominin gereksinimlerinin tersi yönünde beslemiştir. Bununla da kalmayıp, ekonominin reel kaynak potansiyelinin ötesinde, arz açısından da üretim kararlarını kısa vadeye sıkıştırarak talep koşullarına uydurma yönünde baskı yaratılmıştır. Vergi almak yerine borç alma temelinde yürütülen kamu maliyesi anlayışı bütçe sistemini tahrip ederek, ekonomideki istikrarsızlığa neden olmuştur. Bu yüzden de maliye politikası, ekonomi otoritelerince kamu dengesini sağlamada vergi politikası yerine siyasi kısıtları nedeniyle tamamen kamu harcamalarına dayalı olarak yürütülmüştür. Kamu kesimi dengesinin bozulması talep kökenli istikrarsızlığı beslemiştir. Kamu harcamaları içinde ücretler, sosyal güvenlik kuruluşlarına yapılan ödemeler, KİT'lere transferler ve yatırımlar azalma göstermesine rağmen, kamu açıklarının artmasında faiz ve anapara ödemelerinin sürekli artış yönündeki baskısı temel çıkmaz olmuştur. Maliye politikası, kamu harcamalarındaki borç anapara ve faiz ödemelerinin payının %50'leri geçmesiyle toplam talep üzerinde etkinliğini büyük ölçüde yitirmeye başlamıştır. Ayrıca ekonomi otoritelerinin maliye politikası etkiliğini artırmak için hedef değişken olarak ücret ve buna bağlı talebi ele almaları makro ekonomik politikaların etkinliğini sınırlandırmıştır. Economic stability mainly results from aggregate supply and demand. Economy can be made more stability by changing the level of aggregate supply and demand. The success of the macroeconomic policies depends upon the effectiveness of monetary and fiscal policies on supply and demand.The main idea in application of economic policy between 1990 and 1998 was that high rate of interest would increase saving of those whose saving propensity is high and it would contribute to macroeconomic variables and economic stability. However, high rate of interest increased the cost of capital thereby decreasing investment.Improper practices in decreasing public spending resulted in economic instability by feeding rent and interest incomes. In addition production decisions consequently were made on the short run basis. Public policy was undertaken on the basis of government borrowing instead of increasing economic stability. The public deficit that prevailed between 1990 and 1998 fed the demand side instability on economy. The main reason behind public deficit was the payment of debt and interest which limited the effectiveness of monetary and fiscal policies on aggregate demand