Mehmed Za’im Cami’üt-tevarih (202a-327b giriş-tenkitli metin): cilt I

ÖZETCâmi‘ü't-Tevârîh, XVI. yy. Klâsik Devir Osmanlı Türkçesi ile yazılmıs ikinciderecede bir tarihî kaynaktır. Sokollu Mehmet Pasa’nın sadareti sırasında divan kâtibiMehmet Zaîm Efendi tarafından 1577’de yazılmaya baslanmıs ve 1578'detamamlanmıstır. Yazar eseri kaleme alırken Taberî Tarihi, Firdevsi'nin Sehnamesi,Tevârîh-i Kuvvetü'l-Ervâh, Risâle-i Sübhatü'l-Aĥbâr, Tevârîĥ-i Mir’âtü'z-Zamân,Secere-i Mülūk ü Selâšîn, Behcetü't-Tevârîh, Kitâb-ı Cevâmi‘u'l-Hikâyât, Kitâb-ıMesâlik, Kitâb-ı Memâlik, Tevârîh-i Selâšîn-i Âl-i Osmân vb. adını zikrettigi on birtarihî eserden faydalanmıs ve kısmen alıntılar yapmıstır. Alıntıların akabinde kendiyorumlarını ve görüslerini de satırlara yansıtmıstır.Eserde Mehmed Zaîm Efendi'nin 25 devletin siyasi, sosyal ve kültürelözelliklerini yansıtmaya çalıstıgı görülür. Kronolojik sırayla çesitli tarihî vakaların vebunlarla ilgili rivayetler ve hikâyelerin eserde yer verilmesi eserin tarihî önemini bir katdaha artırmaktadır.Bes bölümden olusan eserin besinci bölüm dördüncü güruhu Osmanlı Tarihiiçin önem arz etmektedir. Zira bu güruhta bahsi geçen “Kanunî Sultan SüleymanDönemi’nde cereyan eden hâdiselere yazar bizzat sahit olmus ve Sokollu MehmedPasa’nın istegi üzerine bu vakaları akıcı bir dil, sanatkârane bir üslûpla kaleme almıstır.Eser, 16. yüzyıl Osmanlı cografyasında yasanan özellikle Hstanbul’da ortayaçıkan sosyal, kültürel ve siyasal hadiselere tarihî gerçeklere ısık tutucu niteliktedir.Bu çalısma; giris, dil ve imlâ özellikleri, söz varlıgı tenkitli metin ve metninsözlügü olmak üzere üç bölümden meydana gelmistir.ANAHTAR KELHMELER: Tevârîh-i Âl-i Osmân, Kâtip Mehmed ZaîmEfendi, Klâsik Osmanlı Türkçesi, SözlükABSTRACTCâmi‘ü’t-Tevârîh is a secondary historical source written in the XVIth centuryclassical Ottoman Turkish. Creating of this piece of work was begun in 1577 byMehmet Zaîm Effendi, clerk of the Council during the time of the Grand Vizier ofSokollu Mehmet Pasha, and completed in 1578. In the writing of this work, the authormade use of and referred to 11 historic sources, some of which are as follows: TaberîTarihi, Sehname of Firdevsi, Tevârîh-i Kuvvetü'l-Ervâh, Risâle-i Sübhatü'l-Aĥbâr,Tevârîĥ-i Mir’âtü'z-Zamân, Secere-i Mülūk ü Selâšîn, Behcetü't-Tevârîh, Kitâb-ıCevâmi‘u'l-Hikâyât, Kitâb-ı Mesâlik, Kitâb-ı Memâlik and Tevârîh-i Selâšîn-i Âl-iOsmân. He enhanced the references with his own comments and opinions.In his work, Mehmed Zaîm attempts to investigate the political, social andcultural aspects of 25 different states. Various historic events in chronological order andrumours and stories related to such doubles the historic significance of this work.Consisting of five parts, the work gains particular importance in terms of theOttoman History in the fourth chapter of the last part. For, in this chapter, the authornarrates the events that he personally witnessed during the reign of Süleyman theMagnificient. It was Sokollu Mehmed Pasha who asked the author, Mehmed Zaim, tonarrate these events, which he did by using a fluent language and a most skilful style.The work enlightens the social, cultural and political events and historical factsexperienced in the Ottoman geography during XVIth century.This study, prepared on the work of Mehmed Zaim, consists of five chapters;namely, Introduction, Particulars of language and punctuation, vocabulary, Review ofthe text and Glossary of the text.Key words: Tevârîh-i Âl-i Osmân, clerk Mehmed Zaîm Efendi, classicalOttoman Turkish, glossary