Türkiye’de kamu borçlanmasının enflasyon üzerindeki etkisi

ÖZETTÜRKİYE’DE KAMU BORÇLANMASININ ENFLASYON ÜZERİNDEKİ ETKİSİTürkiye’de kronikleşmiş enflasyonun temel nedeni olarak; bütçe açıkları ve buna bağlı olarak özellikle 1980’li yıllardan sonra artan oranlardaki yüksek borçluluk düzeyi görülmektedir. Bu çalışma ile kamu borçlarının enflasyon üzerindeki etkisi anlatılmaya çalışılmıştır. Türkiye’de kamu borçlanması ve enflasyon arasındaki etkileşimin anlaşılabilmesi için öncelikle ekonominin tarihsel gelişim sürecinin ortaya konulması gerektiği inancıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminden başlayarak günümüze değin ekonomik gelişmeler kamu borçlanması ve enflasyon ilişkisi açısından incelenmiştir. Ayrıca borçlanmanın iktisadi anlamı, devletin borçlanma gereğinin ortaya çıkış nedenleri ve ekonomik etkileri, borçlanmanın sürdürülebilme imkanları ve çözüm yolları ile devlet borçlarının gelir dağılımı, yatırımlar, sermaye piyasası, para-kredi politikası ve konsolide bütçe üzerindeki etkileri bu çalışmada kısaca ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bunun yanında bu çalışma ile kamu borçlanmasının finansman yolları da ele alınmıştır. Son olarak devlet borçlarının gerek teorik yönden gerekse Türkiye’de enflasyonist etkileri açısından incelenmiş, gerçekleştirilen borçlanmaların iç ve dış borç ayrımına gidilerek enflasyonist etkileri anlatılmaya çalışılmıştır. Türkiye’de, kamu iç borçlanması devletin iktisadi yaşama müdahalesinin en önemli arcına dönüşürken; devlet bütçesinin temel işlevi de iç borç faiz yönetimi işlevine dönüşmüştür. Türkiye’de kamu borçlanma faiz oranlarının çok yüksek olması, borçlanmanın kısa vadeli yapılması ve kamu açıklarının finansman yönteminin daha çok iç borçlanma ile yapılması yılar itibariyle enflasyonist baskı meydana getirmiştir. Kamu bütçesi üzerindeki yüksek borç stoku nedeniyle devletin mevcut borçları; yeni borçlarla finanse etmek zorunda kalması ve bu nedenle ödünç verilebilir yurt içi fonlara yönelmesi nedeniyle uygulanan yüksek reel faizler hem kamu hem de özel sektör mal ve hizmet maliyetlerini artırdığından yatırım olanaklarını azaltmaktadır.Türkiye’de yapılan iç borçlanmanın büyük bir bölümünün bankalardan yapılması kaydi paranın doğumuna neden olmakta böylece para arzı artmaktadır. Bu şekilde yapılan borçlanma ile harcamalarının kısılması mümkün olmadığı gibi para genişlemesi enflasyonun artmasına neden olmaktadır. Türkiye’de, daha çok kısa vadeli borçlanmaya gidildiği görülmektedir. Bunun temel nedeni enflasyon oranlarının yüksek olması ve bu nedenle uzun vadeli borçlanma imkanının sınırlı olmasıdır. Türkiye’de, devletin kısa vadeli borçlanması, devlet borçlanma senetlerinin likit özelliğini içinde barındırmasına neden olmakta aynı zamanda uygulanan yüksek reel faizler nedeniyle para arzının sürekli genişlemesini sağlamakta ve bu da fiyatlar genel düzeyini arttırmaktadır. ABSTRACTTHE EFFECT OF PUBLIC BORROWING ON INFLATION İN TURKEYIn Turkey, budget deficits and related high government indebtedness levels, especially at growing rates after 1980’s are considered as the fundamental reasons of chronic inflation. This works tries to explain the effect of public debts on inflation. Believing that in order to comprehend the interaction between public borrowing and inflation in Turkey, first the historical development process of the economy should be set forth, the economic developments are examined in view of the public borrowing and inflation relationship beginning from the last period of the Ottoman Empire until our days. Furthermore, in this work the economic meaning of the borrowing, the reasons of emergence of borrowing needs of the government and their economic effects, the possibility to continue the borrowing and solutions, besides the effects of public debts on distribution of income, investments, capital market, monetary and loans policy and consolidated budget are set forth in summary. In addition the financing facilities of the public borrowing are treated in this work. Finally, the public debts are examined both from theoretical aspect and their inflationist effects in Turkey; the borrowings realized are divided into foreign and internal debts, and their inflationist effects are explained.In Turkey, while the internal public borrowing is converted into the principal tool of government intervention on economic life; the fundamental function of the government budget has become the interest management of internal debt. In Turkey, the facts that public borrowing is realized at high interest rates and for short term, financing of public deficits relies on internal borrowings have created an inflationist pressure within the years. The government is obliged to finance current debts with new debts due to high debt stock on the public budget and high real interest rates applied due to its tending towards lendable domestic funds, increase the costs of the goods and services of both public and private sector and consequently decrease the possibilities of investments.In Turkey, realization of the greater part of the domestic borrowing through banks generates bank money therefore increases the money supply. It is not possible to restrict expenditures by the borrowing made in this manner, as well as the monetary expansion causes increases in the inflation. In Turkey, it is remarked that the borrowings are rather short-termed. The high inflation rates and restricted possibilities of long-term borrowing are the fundamental reasons of such fact. In Turkey, due to short-term borrowing by the government, state notes incorporate liquidity feature meanwhile high real interest rates enlarge continuously the money supply, which increase the general level of the prices