28 Şubat’tan, 27 Nisan’a ordu-siyaset ilişkisi: Hürriyet gazetesi incelemesi

TEZ ÖZETİ Türkiye tarihinde asker-siyaset ilişkisi her zaman tartışılan bir konu olmuştur. Askerin siyasi hayat üzerindeki etkisi cumhuriyet öncesi döneme dayanmakla birlikte cumhuriyet sonrasındaki rolü esas olarak 1950 yılında cumhuriyetin resmi ideolojisinin savunucusu konumundaki CHP’nin halkın oylarıyla iktidarı DP’ye devretmesi ile başlamıştır. Bu tarihten 10 yıl sonra, 27 Mayıs 1960’ta gerçekleşen askeri müdahale, on yıllar sürecek olan askeri darbe geleneğinin de başlamasına neden olmuştur. Sonraki dönemlerde sırasıyla 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980’de askerler ya sivil iktidarı göreve bırakmaya zorlamış ya da yönetimi bizzat ele almıştır. Askeri darbe geleneğinin en son ve en canlı örneği 28 Şubat 1997 tarihli Milli Güvenlik Kurulu (MGK) toplantısı sonrasında yaşanmıştır. 28 Şubat, diğer askeri müdahalelerden farklı şekilde, bir süreç olarak benimsenmiş ve uygulanmıştır. 28 Şubat sürecinde Refah Partisi ve Doğru Yol Partisi koalisyon hükümeti asker, yargı, üniversite ve basın gücüyle görevden ayrılmaya zorlanmıştır. 28 Şubat sivil siyaset üzerinde sonuç veren son müdahale olmuştur. Bu tarihten 10 yıl sonra, Genelkurmay’ın cumhurbaşkanlığı seçim sürecinde yayınladığı ve muhtıra olarak nitelendirilen 27 Nisan bildirisi askerin sivil hükümeti etkileme yönünde son girişimi olmuştur. AKP hükümetinin, önceki siyasi iktidarların tersine, bildiriye karşı çıkması bu girişimi sonuçsuz bırakmıştır. 28 Şubat’tan 27 Nisan’a basında kullanılan dil de değişime uğramıştır. Toplumsal güç ve iktidar sahibi kişi ve kurumların bu süre zarfında değişime uğraması, haber dilindeki egemen söylemin de değişmesine neden olmuştur. Tez çalışmasında Hürriyet Gazetesi örneğinde 10 yıllık süre içinde asker-siyaset ilişkisinin haber dili özelinde analizi yapılmıştır. ABSTRACT In Turkey, the relationship between the army and policy has always been a subject open to question. While the army’s impact on policy lies back to the period before the republic, its main role after the establishment of the republic began in 1950, when, Republican People’s Party (CHP) which positioned itself as the guardian of formal ideology, left the power to Democrat Party (DP) with the electorates vote. 10 years after this date, the coup took place on 27th May 1960, cleared the way for the tradition of military coup’s, which were going to last for decades. In the periods followed, 12th March 1971 and 12th September 1980 coups took place respectively, which the military forced the ruling party to resign or directly seized power. The latest and most lively example of military coup happened after the meeting of National Securtiy Council (MGK) in 28th February 1997. Unlike the other military interferences, 28th February coup was adopted and executed as a process. In the 28th February coup process, the coaliton of Welfare Party (RP) and Right Way Party (DYP) was forced to resign under the influence of military, justcie, universities and press. 28th February coup was the last interference that had a consequence on civil policy. After 10 years from this date, the memorandum, which was called “muhtıra”, sent by the Presidency of General Staff during the elections of President of Turkey, was the last attempt of the military to made an affect on civil policy. Unlike the other ruling parties, Justice and Develeopment Party’s (AK Parti) opposition to the memorandum left this attempt uneffective. The expression of the press has changed since 28th February coup to 27th April coup. Trasnformation of the ruling elites and institutions which had the public power during this period, changed the sovereign rhetoric of press. In the thesis study, the army-policy relationship in 10 years of time analyzed as a press report, in the example of Hürriyet newspaper